Recensie: Zand RECENSIE

“Verandering was geleidelijk en voortdurend in Shantytown. De duinen verwaaiden en bewogen en daaromheen schikten zich de mensen.” Hugh Howey, auteur van de Silo-trilogie, zet met Zand een fantasierijk, spannend en meeslepend verhaal neer. Geheel volgens de lijnen der Griekse tragedie bouwt hij zijn verhaal over de diepzandduikers op, om de lezer vervolgens achter te laten met een diepgaand, prachtig, mysterieus open einde dat uitnodigt tot herlezing.

Geen lezer zal ontkennen dat Howey start met een lastige situatieschets. Waar in de huidige maatschappij het begrip diepzeeduiken bekend is, introduceert Howey in Zand het diepzandduiken. Hap en Palmer krijgen de opdracht te verdwijnen in het zand, om meters diep op zoek te gaan naar de verdwenen stad Danvar; wie trekt de parallel met Atlantis, de stad onder water? Wanneer Hap en Palmer de stad gevonden lijken te hebben, laat Hap zijn beste vriend achter in het zand en gaat er met zijn zuurstofmasker vandoor. Palmer is ten dode opgeschreven.

Tegelijkertijd maken we ook kennis met Connor en Gap, de broertjes van Palmer. Zij zullen samen met Palmer op vakantie gaan; een jaarlijkse traditie sinds het moment dat hun vader verdween. Wanneer Palmer niet op komt dagen, besluiten ze samen te gaan. Wanneer ze nog maar net op de plek aangekomen zijn, ontmoeten ze een meisje dat meer dood is dan levend; een meisje uit Niemandsland. Zij vertelt verhalen over ‘Vader’.

Om het verhaal compleet te maken, vertelt Howey ook wat er gebeurt met Vic, het zusje van Palmer en zijn broers en dochter van prostituee Rose. Wanneer Vic ontdekt dat Palmer niet teruggekeerd is naar de stad, vermoedt zij al snel dat hij achter de ontdekking van de oude stad zit. Ze is bang dat hij niet zomaar verdwenen is en is vastbesloten samen met vriend Marco uit te zoeken waar haar broer is.

Howey laat met Zand zien dat hij verhalen op meesterlijke wijze kan construeren. Personages verdwijnen en verschijnen exact op het juiste moment en niet zelden bezorgt Howey de lezer middels de perspectiefwisselingen een informatievoorsprong, iets wat het boek zeker ten goede komt. Daarnaast creëert hij met Zand een ware puzzel die stukje voor stukje in elkaar lijkt te vallen. Howey combineert concrete, gedetailleerde beschrijvingen met gesprekken vol maatschappijkritiek en maakt daarmee zijn boek direct en diepgaand: “Het was het zand dat zijn stad probeerde te begraven, het zand dat in kleppen en zuigers terechtkwam en alles liet vastlopen, het zand dat hem recht gaf op zijn dagelijkse water als hij er voldoende van uit de kuil sjouwde en naar de duinen bracht waarvandaan het morgen naar het westen zou waaien.”

Waar het eerste deel van het verhaal weinig tempo bevat en soms saai dreigt te worden, lijkt in het tweede deel het tegenovergestelde aan de orde. Alsof er een schot wordt gelost, zo plotseling verandert Zand in een waar actieverhaal waarbij elke protagonist gevaar lijkt te lopen. Het verzwakte meisje uit Niemandsland, de stervende Palmer, de radiostilte rondom Connor en Gap; elk verhaalelement ademt spanning. Waar Howey de personages in de eerste drie delen van het boek gescheiden aan het woord laat komen, wisselt hij in de laatste twee gedeelten vaker van perspectief en laat hij personages bij elkaar komen. Daarbij blijkt elk hoofdstuk van grote waarde. Waar de hoofdstukken vanuit prostituee Rose in eerste instantie als verdwaalde hoofdstukken aandoen, blijken ze uiteindelijk essentieel: ze geven de lezer de kans begrip te krijgen voor deze – op het oog – harde en kille vrouw. Middels een kluchtig-aandoend concept maakt hij van Zand een verhaal vol goodguys en badguys, waarbij hij het aan de lezer overlaat wie welke rol toekomt.

Maar Zand is meer dan ‘zomaar’ een spannend en fantasierijk verhaal. Middels de oeroude legende over de Stier en Colorado of de kernwapens tracht Howey parallellen met de huidige maatschappij te trekken en diverse boodschappen in het verhaal te vertellen, meer dan louter het verhaal van Palmer en zijn familieleden: “Praat er alleen over met degenen die oud en wijs genoeg zijn, die genoeg littekens hebben om angst te kennen.”

Met Zand bedient Howey bijna elke lezer. De actiezoekende jongens komen aan hun trekken, maar ook de lezer die op zoek is naar wat diepgaands, kan in Zand voldoening vinden. Zand is een plaatsje in je boekenkast meer dan waard!