Recensie: Een man die Ove heet RECENSIE

"Maar Ove maakt geen ruzie, verdorie. Hij vindt alleen dat het er eerlijk aan toe moet gaan." In 2013 brengt Fredrik Backman de tragikomische debuutroman Een man die Ove heet uit. Een boek dat, naast het bekende boek van Jonasson, aan het begin van een lange traditie van boeken over opstandige, verbitterde maar zeker ook humoristische senioren staat. Backman neemt je mee naar het leven van Ove, de man die vastbesloten is zichzelf van het zware leven te beroven wanneer z'n vrouw Sonja overlijdt. "Want de mensen beweerden dat Ove altijd alles zwart-wit zag. En zij was kleur. Al zijn kleur."

De 59-jarige weduwnaar Ove woont op een woonerf, waar hij ''geniet'' van zijn pensioen. Hij slijt zijn dagen met het doen van inspecties, het naleven van de heersende regels en vooral met het ruziemaken met mensen die zich niet aan de regels houden. Hij lijkt verbitterd, bozig en zwartgallig geworden na de dood van zijn vrouw Sonja. Hij is vastberaden zichzelf van het leven te beroven, maar keer op keer worden zijn zelfmoordacties onderbroken. Buurtgenoten, een kat of de mensen in witte pakken; iedereen werkt Ove tegen wanneer hij zijn laatste daad uit wil voeren.

Nog voor het verhaal goed en wel op weg is, heeft Backman met Ove een onsympathieke oudere neergezet. Hij laat Ove zoveel maatschappijkritiek uiten, dat de hoofdpersoon het kleine beetje sympathie dat hij kreeg direct verspeelt. Nog voor je de hoofdpersoon écht kent of begrijpt, heb je al een beeld van hem: zwartgallig, negatief en altijd uit op ruzie. Helaas wordt dit beeld in de daaropvolgende hoofdstukken eerst versterkt. Ove noemt andere personages louter bij hun uiterst negatieve bijnaam, 'kluns', 'kwibus', 'wiebelende taalfoutje', en zijn uitingen over de huidige maatschappij veroorzaken meer onbegrip dan begrip: "Zo doen mensen dat tegenwoordig. (...) Een hele samenleving die geen verschil ziet tussen een behoorlijke betonplug en een knal voor je kop, dat schijnt tegenwoordig de norm te zijn." Zonder introductie confronteert Backman je met deze verbitterde oudere en ontneemt hij Ove de kans sympathie te wekken. Wat maakt deze man zo hard, boos en kil?

Gelukkig keert Backman het tij met behulp van sprongen in de tijd. Hij gunt Ove de kans zijn levensverhaal te vertellen door terug te springen in de geschiedenis. Ove vertelt over zijn jeugd, zijn ontmoeting met Sonja, zijn leven met Sonja en zijn gevechten met 'de mensen in witte pakken'. Langzaam ontstaat een gevoel van begrip: het verleden heeft Ove gemaakt tot de man die hij nu is. Naarmate je Ove beter gaat begrijpen, en ziet hoe gekrenkt deze man is, kun je Een man die Ove heet meer en meer waarderen: "Hij trilt van vernedering. Hij was bijna vergeten hoe dat voelde. Gekrenktheid. Machteloosheid. Het besef dat er niet te vechten valt tegen mannen in een wit overhemd." Het is niet meer louter een boek vol maatschappijkritiek en woede. Backman brengt op subtiele wijze humor aan in zijn verhaal en langzaam maar zeker wordt Ove menselijker en laat hij zelfs zijn zachte kant zien. Je krijgt een zwak voor hem.

Een man die Ove heet bevat vanaf dat moment meer dan slechts een verhaal over een bozige senior. Met humor als krachtmiddel laat Backman ons zien hoe Ove langzaam weer terug lijkt te komen in de maatschappij en hoe zijn hart ontdooit. De gevechten met de kat, de kinderlijke vergeldingsacties tegenover de mensen die zich niet aan de regels houden, de talloze zelfmoordpogingen en het soms bizarre gedrag van Ove; Backman maakt van Oves levensverhaal een verhaal dat je haast niet serieus meer kunt nemen. Tegelijkertijd vertelt hij wél een ernstig verhaal. Een soms wat bizar verhaal over de bureaucratische rompslomp, een verhaal over een verloren liefde, een verhaal over een senior die buiten de maatschappij staat.

En dat verhaal over Ove wordt op haast journalistieke wijze verteld. Waar Backman elk hoofdstuk start met ‘Een man die Ove heet’, eindigt hij vele malen met een boodschap of cliffhanger waar niet zelden humor in verscholen ligt: “Daar aangekomen blijft hij staan bij de schuur in het katvormige gat in de berg sneeuw. Onderin ligt een kat. Dat zou je ook altijd zien.” Met het op het oog afstandelijke hij/zij- perspectief weet Backman Ove toch dichtbij te halen. Daarmee maakt hij Een man die Ove heet tot een bijzonder boek met een bijzonder verhaal. “‘Weet je Ove, soms zou je bijna denken dat je een hart hebt!’”