Recensie: Moed! RECENSIE

Er zijn al ontelbaar veel boeken verschenen over de Tweede Wereldoorlog. Of boeken die zich afspelen tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog. Het wordt daardoor steeds moeilijker nog iets toe te voegen aan dit palet, laat staan om eruit te laten springen. Maar dat is Chris Cleave met het hartverscheurende 'Moed!' absoluut gelukt, wat een pareltje. De persoonlijke ervaringen van de hoofdpersonen staan centraal, tegen de achtergrond van de gruwelijke gebeurtenissen op het wereldtoneel.

Een groot deel van 'Moed!' speelt zich af tijdens de zware Duitse luchtaanvallen en bombardementen op Londen tussen september 1940 en mei 1941. Het boek begint echter al in september 1939, als de oorlog tussen Engeland en Duitsland uitbreekt. Mary North besluit zich te melden als vrijwilliger bij het ministerie van Oorlog. Ze wordt te werk gesteld als onderwijzeres op een school in Londen. Dit is aanvankelijk weinig succesvol en als de school wordt geëvacueerd naar het platteland, houdt de hoofdonderwijzeres haar tegen en laat Mary achter in Londen. Mary is vastbesloten haar steentje bij te dragen en meldt zich bij Tom Shaw, haar werkgever, op zoek naar een nieuwe functie.

Tom, op zijn beurt, probeert zich verre te houden van het oorlogsgeweld. Maar zijn beste vriend Alistair meldt zich aan bij het leger en dit trekt hem toch dieper de oorlog in. Tom en Mary worden minnaars en blijven in Londen. Mary geeft les aan kinderen die om verschillende redenen in Londen achterblijven. Omdat ze ziek zijn, verstandelijk gehandicapt of een zwarte huidskleur hebben worden deze kinderen niet geaccepteerd op het platteland.

Alistair wordt eerst uitgezonden naar Frankrijk, maar komt al snel op Malta terecht. Een eiland dat dapper stand houdt tussen de Italiaanse en Duitse strijdkrachten, maar dat het door de vijandige blokkades en bombardementen steeds moeilijker krijgt.

De schrijfstijl van Chris Cleave is mooi en verzorgd. Het boek staat bol van de meest prachtige zinnen, wat overigens ook op een goede vertaling duidt, en die je aan het denken zetten. 'Als er meer tijd was geweest, of minder, zou het allemaal eenvoudiger zijn geweest. Duurt het een uur, dan kun je zeggen wat je wilt. Duurt het een jaar, dan kun je zijn wie je bent. Een dag is precies de verkeerde tijdsduur om je in te bevinden, denk je ook niet?'

Toch zit er ook een vleugje humor in 'Moed!'. De onderkoelde stijl van Cleave is hier verantwoordelijk voor. De meest gruwelijke en moeilijke situaties worden zo zakelijk en ietwat afstandelijk beschreven. Zoals wanneer een enorm vliegdekschip de verduisterde haven van Malta weet te bereiken onder een vreselijke stank van 'geschroeid metaal en vlees, verbrande vliegtuigbenzine en lekkende olie'. Alistair zegt dan tegen zijn manschappen 'zoals jullie kunnen zien, is het moeilijk te missen, zelfs voor de Italianen.'

Absolute hoofdpersoon van 'Moed!' is Mary. Als je aan het begin van het boek kennis met haar maakt zou je het niet verwachten, ze is een meisje uit de rijke upper class die op een finishing school zal om het etiquette te perfectioneren, maar ze is dapper en heeft een groot hart. Ze wil andere mensen helpen, ondersteunen en kan niet tegen onrecht. De manier waarop zij met Zachary, een zwarte jongen die zijn vader kwijt raakt tijdens een bombardement, is daar een voorbeeld van. Racisme was niet vreemd in Londen in de jaren '40, zo blijkt uit het boek, maar Mary accepteert dit niet. Zij vindt dat ook zwarte kinderen recht hebben op onderwijs.

Maar 'Moed!' vertelt ook het verhaal van Hilda, Tom en Alistair. Hun levens zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het perspectief wisselt voortdurend tussen de hoofdrolspelers. Als lezer ben je ze daardoor steeds en stapje voor en kan je zien aankomen welk (ondraaglijke) nieuws ze te horen kunnen krijgen en wat ze te wachten staat. 'Ze waren één iemand - zij, en Hilda, en Alistair, enTom. Ze waren te ver het onverdraaglijke duister in gegaan en glinsterden daar nu, te ver uiteen om elkaar nog te kunnen troosten, maar niet zo verspreid dat een goddelijk oog nooit een sterrenbeeld van hen zou kunnen maken.'

Gelukkig maakt de onderkoelde toon van Cleave, die vaak als (licht) cynisch overkomt, het verhaal draaglijk en lichter om te lezen. 'Ze bekeken hem met de geweldige loyaliteit en sympathie die alleen het Britse leger als openlijk sarcasme kon vermommen.'

Chris Cleave heeft zich voor 'Moed!' laten inspireren door de ervaringen van zijn grootouders tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij laat in het boek op zeer slaagde wijze zien hoe het leven gewoon doorgaat, al veranderen de omstandigheden. Liefde en vriendschap laten zich niet tegenhouden door een oorlog. Iedereen probeert er op zijn of haar manier het beste van te maken. Maar geconfronteerd worden met verlies, is een van de moeilijkste dingen die je kunnen overkomen. Een mooie les uit het boek is dat het noodlot niet alleen in de vorm van vijandelijke vliegtuigen en bommen verschijnt. Ook tijdens een oorlog is er sprake van domme pech en ongelukken. Uiteindelijk komt niemand ongeschonden uit een oorlog.