• onze waardering

Recensie: Selma RECENSIE

Een ontmoeting met Greta en Tseng Y Tsao tijdens een lezing ligt aan de basis van het boek Selma, geschreven door Carolijn Visser. Selma Vos is de Nederlandse moeder van Greta en Tseng Y Tsao en zij is de hoofdpersoon in het boek Selma. Als dochter van joodse ouders wist ze te ontsnappen aan de lange armen van Hitler. Ze verloor haar moeder aan de nazi´s; zij en haar vader sprongen uit de trein die hen naar het concentratiekamp moest brengen en konden onderduiken. Moeder durfde niet te springen en wordt later vergast in Sobibor.

Na de oorlog ontmoet Selma Chang, een tien jaar oudere Chinees die tegelijk met haar in Cambridge studeert. Met haar huwelijk geeft ze ook haar Nederlandse nationaliteit op en is ze statenloos, totdat ze in 1955 de Chinese nationaliteit krijgt. Dat ze daarmee niet een ‘echte’ Chinese wordt mag duidelijk zijn: ze is en blijft een buitenlander en daarmee een buitenstaander. Gevaarlijk voor het communistische regime, dus alle contacten met haar moeten gemeld worden. Dat ze getrouwd is met een hoge partijfunctionaris maakt daarbij helemaal niets uit; het levert hooguit wat privileges op. Op 1 oktober 1949 neemt Mao Zedong de macht over en wordt China communistisch. Aanvankelijk is Selma positief over het communisme. Ze wil naar een betere wereld streven, maar niet alleen de partijlijn volgen. Later zal ze afstand nemen. 

Onder het bewind van Mao maakt ze verschillende periodes door. Tijdens de periode Laat Honderd Bloemen Bloeien (1956-1957), waarin ‘gewone’ Chinezen hun mening mochten geven over het communisme werden honderdduizenden burgers geslachtofferd. Mao had gehoopt dat de Chinezen hun kritiek zouden uiten over de ‘contrarevolutionairen’, maar het tegendeel gebeurde: zijn eigen beleid werd bedolven onder kritiek. Uiteraard moesten die critici verdwijnen. Iedere organisatie of instelling moest ongeveer 5% ‘rechtse elementen’ aanwijzen en deze mensen werden weggevoerd en verbannen of vermoord. Daarna, rond 1960, introduceerde Mao de Grote Sprong Voorwaarts: een economisch hervormingsprogramma, waarbij miljoenen boeren opgeslokt werden door enorme coöperaties. Hongersnood, met miljoenen doden, was het gevolg. Mao en zijn partijgenoten zwijgen erover en melden dat het geweldig met China gaat. Chang moet geweten hebben hoe de werkelijkheid was, maar ook hij zwijgt, zelfs tegenover Selma. Schrijnend is, dat hij in weelde leeft bij de partij. Als zijn gezin nauwelijks te eten heeft, zit hij aan aan rijke buffetten en gaat hij op luxe vakanties. Blijkbaar denkt hij er niet over na.

Ondanks alle tegenslag blijft Selma nuchter en optimistisch. Pas na een bezoek aan Nederland, waarbij ze opnieuw een Nederlands paspoort probeert te krijgen, raakt ze echt in de problemen. Als ze terugkomt in China is de Culturele Revolutie uitgebroken: een periode van zuiveringen door de Rode Gardisten. Selma en Chang raken hun baan kwijt, worden opgepakt en verdwijnen in de gevangenis. Hun kinderen, Greta en Dop, moeten samen verder. Zij worden verbannen naar het platteland, waar ze heropgevoed moeten worden.

Selma is een boeiend en aangrijpend verslag over een belangrijke periode in de wereldgeschiedenis. Op een journalistieke manier beschrijft Visser het leven van een sterke, nuchtere vrouw, die uiteindelijk aan een vernietigend systeem ten onder gaat. Af en toe is het lastig om het verhaal te volgen, omdat het niet chronologisch is opgebouwd. Weliswaar worden de periodes goed gemarkeerd, maar de lezer moet de aandacht er goed bijhouden. Door de korte, bijna staccato zinnen, is het verhaal toegankelijk, maar tegelijkertijd zorgt deze stijl ervoor dat je gedachten zich soms lastig kunnen focussen. Soms zal de lezer zichzelf even ernstig moeten toespreken: doorzetten, als je een goed verhaal wilt lezen.

De manier waarop het communisme in de Chinezen is verankerd, maakt indruk. Miljoenen mensen vonden de dood, maar toch ontbrak het verzet. De angst was diep geworteld in de hele maatschappij. Daar waar praten over de oorlog bij Selma taboe was, bleek ze ook over haar huidige leven te moeten zwijgen. Brieven aan haar ouders blonken uit door oppervlakkigheden, zelfs met haar man kon ze de problemen niet bespreken, buren waren bereid elkaar te verraden. 

Opvallend detail is de inkijk die Visser geeft in de communistische en maoïstische beweging in Nederland. De Kommunistiese Eenheidsbeweging Nederland (KEN), later SP, bleek in 1974 flink gesponsord te worden door China. Leden gingen werken in fabrieken om de arbeiders over te halen zich aan te sluiten bij de KEN. Bijeenkomsten van de SP begonnen altijd met kritiek en zelfkritiek, naar het model van Mao. De Nederlandse maoïsten ontkenden de situatie in China, maar toch moet men er van geweten hebben. En dat laatste is pijnlijk.

Als Mao in 1976 sterft, begint het langzaam te veranderen. In 1979 wordt Chang postuum gerehabiliteerd, waardoor er voor de kinderen mogelijkheden ontstaan om terug te keren naar Peking en later uit China te vertrekken. 

Met Selma geeft Visser de lezer niet alleen een indrukwekkend familieverhaal, maar ze deelt ook een waarschuwing uit: wees niet blind voor welke ideologie dan ook. Het is de vraag of het boek gewaardeerd wordt door een groot publiek; daarvoor is het misschien te journalistiek en te beschouwend. 

Selma

  • Auteur:

    Carolijn Visser
  • Verschenen:

    3 oktober 2016
  • Uitgave:

    ISBN 9789045024448
    Uitgever Atlas
    224 pagina's
  • Uitgever:

    Atlas
  • Genre:

    Roman
  • Onze waardering:

             
  • Members waardering:

    1  2  3  4  5 
    (0 stemmen)
  • Omschrijving:

    Selma Vos was de enige Nederlander die in China woonde ten tijde van Laat Honderd Bloemen Bloeien, de Grote Sprong Voorwaarts en de Culturele Revolutie. Zij en haar gezin werden slachtoffers van de grootse idealen van de maoistische heilstaat. De joodse Selma Vos groeide op in IJmuiden en wist tijdens de Tweede Wereldoorlog aan de nazi's te ontkomen. Tijdens haar studie in Cambridge ontmoette ze Chang Tsao, de man van haar leven. Na de geboorte van hun kinderen Greta en Dop bouwden ze een bestaan op in het China van Mao.Chang was vooraanstaand lid van de Partij en leidde het Psychologisch Instituut, toch bleven Selma en haar kinderen buitenstaanders. Tijdens de CultureleRevolutie werd Chang uit zijn functie gezet en door zijn collega's aangevallen. Selma, lerares aan de Tweede-talenschool, werd uiteindelijk samen met hem gearresteerd. De Culturele Revolutie betekende de ondergang van het hele gezin.Meesterlijk roept Carolijn Visser de sfeer op van het schrale, revolutionaire Peking. Ze schildert de grote parades ter ere van de Volksrepubliek, de ideologische blindheid van westerse fellowtravellers, de grote hongersnood en uitzinnige Rode Gardisten die alles wat westers en oud was vernielden.Selma behoort tot de hoogtepunten in haar oeuvre.

Meer info

Nieuwste artikelen

  • Als ik je morgen weer zie – Robbie Couch

  • De rivalen – Vi Keeland

  • Beers balkon - Jeroen Berkhout

  • Italopop - Vanja van der Leeden

  • Toespijs - Judith Cyrus

Gerelateerde artikelen

  • Even voorstellen: Wendy

  • Recensie: Pauze

  • De stem - Jessica Durlacher

Zoek in artikelen