Recensie: De tolk van Java RECENSIE

Recensie: De tolk van Java - Alfred Birney

Het verhaal van een koelbloedige moordenaar

Een levensverhaal delen is vaak niet zomaar een 'dingetje'. Zeker het verhaal van Alfred Birney is zo'n geval. Zijn levensverhaal, De tolk van Java, raakt je vanaf de eerste bladzijde. Het is schrijnend en tegelijkertijd keihard.

Het boek wordt opgedeeld in verschillende delen. Elk deel wordt gekenmerkt door herinneringen van de zoon (Alan), van de vader zelf en van de moeder. Als snel blijkt dit een prachtige constructie. Terwijl Alan vertelt hoe zijn vader voor hem was en wat voor verschrikkelijke jaren hij doorgemaakt heeft, krijgt de lezer met de memoires – aantekeningen – van de vader een tweede blik op de zaak. De moeder – herinneringen van het kamerolifantje -  van het gezin zorgt, net als zoonlief zelf, voor de kritische noot hier en daar. Allen vertellen ze hoe het leven en de gebeurtenissen: 'Mooie Arto had 18.000 zeemijlen verderop een voorlopig onderkomen gekregen in de Alexanderkazerne achter de duinen van Den Haag.'

Het verhaal in De tolk van Java beslaat het leven van Arend; Arto. Hij groeide op in Indië en werd met de harde hand opgevoed. Toen hij goed en wel volwassen was, kwam hij terecht in de zware oorlog die daar woedde. Arto ontwikkelt een voorliefde voor Holland en wanneer de strijd tegen Japan losbarst, vecht de jongen tegen de Japanners, met de Hollanders. Echter, zijn hele leven strijden en zijn blik op de gruwelijkste gebeurtenissen verhardden hem. Tegen de tijd dat hij zelf vader wordt van in totaal vijf kinderen, is hij zo veranderd dat hij geen goede vader en man meer kan zijn. Zijn opvoeding was hard en koud en zo zal de opvoeding van zijn kinderen ook zijn; het is zijn manier om je klaar te maken voor de wereld. 

De tolk van Java is ronduit aangrijpend en verslavend. Zonder details of gebeurtenissen te verdoezelen geeft Birney de strijd in Indië weer. Zijn woorden zijn hard, bij vlagen emotieloos en daarom nog indrukwekkender. Ze tonen uitstekend hoe gruwelijk de wereld kan zijn: 'Sterretjes zien betekent niks. Je broer niet meer duren aankijken, dat is heel wat anders. Beter is het om met je hoofd tegen een muur geslagen te worden. Het voelt anders, harder, maar je ziet niet die angstige ogen van je broer op je afkomen, die de jouwe worden en uiteindelijk de jouwe zijn. Een muur is dood. Een muur is geen spiegel.' Tegelijkertijd worden ook de meest verschrikkelijke folteringen vrijwel emotieloos omschreven: 'Ik moest het water doorslikken, voelde mijn maag opzwellen en werd daarna hard op mijn maag getrapt, zodat het water door mijn oren, mond, neus en anus naar buiten werd geperst.' 

Tegelijkertijd zijn andere passages – zeker de woorden van de zoon – ontnuchterend en vol sarcasme. Hij plaatst kanttekeningen bij de memoires van zijn vader en is uiterst cynisch over zijn gedragingen; hij is kwaad en teleurgesteld. Het blijkt echter juíst deze manier van vertellen te zijn die de lezer overtuigt: het wordt extreem duidelijk wat het verleden van Arto met het leven van Alan doet.

'Ik zal die 31ste augustus nooit vergeten.' Een prachtig slot, waarin de stem van de zoon meer naar voren komt, is kritisch, analyserend en prachtig beschreven. Birney geeft de lezer, middels zijn personages, bijzondere en leerzame boodschappen mee: 'Probeer, waar je ook moge zijn en onder welke moeilijke omstandigheden ook, mens te blijven.' Birneys verhaal verlaat je niet meer. Het blijft je bij. 

Dit was de Chicklit.nl recensie van De tolk van Java - Alfred Birney