Recensie: De man die alles achter liet RECENSIE

“De dag waarop de waarheid als een dode vis zou komen bovendrijven begon als de duizend dagen daarvoor.” Met deze zin plaatst Tanya Commandeur ons in het verhaal van David en start ze haar boek op een waardige manier. Het verhaal van haar betovergrootvader vormt de basis voor ‘De man die alles achter liet'. Kan het verhaal je boeien of had Commandeur het beter bij een ‘opa-vertelt-over-vroeger-verhaal’ op een familiebijeenkomst kunnen laten?

David woont met zijn familie in Rotterdam wanneer zijn vader, van de een op de andere dag, verdwijnt. Commandeur beschrijft in twee hoofdstukken in vogelvlucht het leven van David, voor zijn vaders vertrek naar Amerika. Verschillende belangrijke dingen passeren daarbij de revue, maar krijgen onvoldoende aandacht. Zo is de ‘ontvoering’ van David en zijn broers en zussen onderbelicht en blijven verschillende drijfveren van Davids vader onduidelijk. De toonzetting in dit deel is hard, zakelijk en bijna saai.  

Na het vertrek van Davids vader groeien de kinderen verder op. Commandeur gebruikt hier zeer grote tijdsprongen om haar volledige verhaal te kunnen vertellen in te weinig pagina’s. De tijd tussen vaders vertrek en Daniels afvaart naar Amerika is in het boek zo kort, dat het lastig is mee te gaan in dit tempo. Daarbij maakt Commandeur bizarre stappen in haar verhaal om het tempo aan te kunnen houden. Wanneer Daniel erachter komt dat zijn moeder al die tijd de brieven van zijn vader achtergehouden heeft, besluit hij zijn vader een brief te schrijven. Zijn vader schrijft één brief terug en David trekt direct de volgende conclusie: “Het contact was hersteld, ze zouden elkaar ontmoeten!” Deze onnatuurlijke gedachtegang maakt David ongeloofwaardig.

David vertrekt naar Amerika, op zoek naar zijn vader. Daar moet hij van alles incasseren. Zo heeft zijn vader een nieuwe vrouw, Anna. Anna weet, op haar beurt, niets van Davids komst. Davids reactie hierop is emotieloos en koel: “deze vrouw was niet schuldig aan de situatie, besefte hij.” Als lezer smacht je naar woede, verdriet, ruzies, maar dit alles blijft uit: Davids wraak zit hem in het afscheren van zijn vaders snor en baard. Iets wat zijn vader vervolgens ook nog begrijpt. Waar blijven de ruzies? De knokpartijen? De dramatiek? Commandeur vertelt wel hoe de personages zich voelen, maar wij voelen het niet. Meer dan papieren mensen worden het niet.

Gelukkig verandert de stijl in het tweede deel van het boek. Lena verschijnt en er komt meer lijn, rust en gevoel in het leven van David. Hij trouwt, zijn vrouw raakt zwanger, hij moet vechten in de Eerste Wereldoorlog en hij bouwt een leven op in Amerika. Zijn levensloop wordt geloofwaardiger en Commandeur toont ons zijn emoties. De conclusie van Davids vader: “Je had gelijk toen je vroeg of ik jullie in de steek had gelaten. Ik heb jullie in de steek gelaten. En jij mijn zoon, jij hebt hetzelfde gedaan: jij hebt ze ook in de steek gelaten” zorgt voor een wending in het verhaal en maakt je meer en meer lotgenoot van David. Al snel begrijp je dat er iets aan de hand is met Davids vader. Zijn enorme honger naar altijd meer, beter en anders, wekt verwachtingen. Je ziet het noodlot eerder dan David aankomen, maar veranderen kun je het niet. Terwijl David zijn leven in Amerika op de rit probeert te houden, zakt zijn vader steeds dieper weg. Kan iemand hem nog redden? Door alle gebeurtenissen en emoties worden David, Lena en hun kinderen langzaam echte personages met een karakter.

Commandeur neemt je, via mooie passages, mee naar het laatste deel van haar verhaal, om uiteindelijk tot maar één conclusie te kunnen komen: “Vader was een verhaal geworden.” Met deze woorden sluit ze het gefictionaliseerde verhaal rondom haar betovergrootvader af. Waar David in het begin van het verhaal slechts een papieren mens was, werd hij echt en heeft hij zijn verhaal kunnen vertellen. Hij heeft zijn vaders leven door kunnen geven.