Recensie: Voor wie ik heb liefgehad RECENSIE

“De onrust die ik de hele dag heb gevoeld, het dreigende onheil dat me bekroop, het waren slechts voorbodes van een moment waarvoor ik vijftig jaar op de vlucht ben en dat me vlak voor de finish heeft ingehaald.”

Zet een stel bejaarden bij elkaar in een verzorgingstehuis en de verhalen ontstaan bijna vanzelf. Voeg een paar dagboeken toe en een geschiedenisles is compleet. Zo ook in Voor wie ik heb liefgehad. Geheel volgens eigen stijl combineert Marcel Vaarmeijer in zijn nieuwe roman humor met ernst. De roman, gebaseerd op het leven van Vaarmeijers moeder, beslaat de levensgeschiedenis van de 90-jarige Louise Veldman: de vrouw die wil verdwijnen.

Louise verblijft haar laatste jaren in een verzorgingstehuis waar ze haar eigen kamer heeft veroverd. Samen met een aantal bejaarden probeert ze haar leven zo goed mogelijk tot een einde te brengen: ze heeft haar verdwijning helemaal geregeld. Maar dan krijgt ze post: haar twaalf oude dagboeken. Ze verzoekt verpleger Fabio de dagboeken weg te gooien, maar als een boemerang komt haar levensgeschiedenis elke keer terug. Er zit nog maar één ding op: ze zal haar geschiedenis moeten oprakelen. Samen met Fabio begint ze aan de pijnlijke tocht: hij leest haar dagboeken van begin tot eind voor. 

Vaarmeijer combineert gedurende het hele verhaal humor met ernst: het heden met het verleden. De enscenering van het verhaal, het verzorgingstehuis, zorgt op zichzelf al voor komische situaties. De manier waarop Louise zich dementer en dommer voordoet dan ze is en de wraakactie van de bejaarden tegenover verzorger Conraad zijn wellicht wat voorspelbaar, maar maken het verhaal zeer plezierig om te lezen: “’Nee, opa,’ zeg ik. ‘Conraad laten we bloeden.’” Daarbij zet Vaarmeijer, middels gedetailleerde beschrijvingen, een filmisch verhaal neer waar eenieder een beeld bij kan maken: “Godfried Mandjes heeft nieuwe tanden. We moeten allemaal even tegen de voortanden tikken, zodat we zeker weten dat ze echt zijn.”

Maar niet alleen in de gebeurtenissen schuilt humor. Ook de bijzondere gedachtegangen en zegswijzen bezorgen je een lach op je gezicht: “We proosten, Fabio op het leven, ik op een onweersbui van een maand.” De nurksige houding van Louise spreekt boekdelen. Daarbij laat Vaarmeijer met kleine details, zoals het goedgekozen nummer Imagine dat gebruikt wordt, zien echt aandacht te hebben besteed aan het gehele verhaal.

Al deze humor is nodig om de ernstige laag in het verhaal luchtig te houden. Middels een klassieke opbouw, waarbij een oude vrouw herinneringen ophaalt, vertelt Vaarmeijers Louises leven in en na de Tweede Wereldoorlog. Waar de thematiek niet uniek is, werkt Vaarmeijer de thematiek zo uit, dat het verhaal een bijzondere lading krijgt. Niet alleen Louises verhaal blijkt ‘anders’ – ze heeft de Tweede Wereldoorlog bij een Duitser doorgebracht – ook de manier waarop Vaarmeijer het verhaal onder woorden brengt maakt indruk. Middels emotionele uitingen als “Als we heel dicht tegen elkaar aan kruipen, voelen we ons beschut en bestaat de grote, razende wereld niet meer” maakt hij het verhaal gevoelig en begrijpelijk. Het effect van Louises verhaal op Fabio is groots:“Hij wil het niet lezen, hij wil het niet weten, hij zucht, hij wacht, hij begint.” Door te laten zien wat Louises verhaal met Fabio doet, trekt Vaarmeijer je mee in het verhaal: de verdrietige momenten deel je, de gelukkige momenten ook. De goedgekozen compositie speelt daarbij een belangrijke rol. De humoristische gebeurtenissen in het verzorgingstehuis staan in schril contrast met het emotionele verleden van Louise. Het verleden dat middels brieven wordt verteld, aangevuld door Louise zelf. 

“Twaalf heb ik er geschreven, deel dertien komt er niet, het is op, ik kan niet meer.” Ook in het einde contrasteert Vaarmeijer. Waar de gebeurtenissen in het verzorgingstehuis hilarische vormen aannemen, nadert Louises persoonlijke verhaal een verdrietig einde. Met opmerkingen als “ik had een ander reisje gepland” weet Vaarmeijer opnieuw luchtigheid aan te brengen in het tot dan toe emotionele verhaal.

Voor wie ik heb liefgehad is een roman waarvan je van begin tot eind geniet door de humor en de ernstige laag. De compositie waarbij Vaarmeijer Louise haar geschiedenis laat vertellen middels brieven zorgt ervoor dat je haar verhaal niet vergeet. Gelukkig is dit nog maar het begin van de romanreeks. Voor wie ik heb liefgehad roept om een vervolg. “Ik mis mezelf, wie ik was, wie ik werd, wie ik had kunnen zijn. Ik mis ze elke dag, elke nacht, nuchter en dronken, levend en dood.”