Recensie: Kinderjaren RECENSIE

Wat je het minst verwacht, zie je niet wanneer je denkt dat alles in orde is

Het havenplaatsje Godhavn, amper duizend inwoners rijk, op het Groenlandse eiland Disko is de woonplaats van een jong, Deens gezin. De zomers zijn er zo kort dat de zon niet in staat is de sneeuw volledig te laten smelten. Het leven is er hard en meedogenloos. Drie jonge kinderen proberen er op te groeien tot volwassenen: iets wat overal op de wereld gebeurt. Maar op Disko gaat dat net een beetje anders. In Kinderjaren van Iben Mondrup verschaft de auteur de lezer een inkijkje in het leven van Bjørk, Knut en Hilde.

Mondrup heeft gekozen voor een wisselend perspectief, waarbij de tijd gelijk blijft. De lezer ziet sommige gebeurtenissen vanuit verschillende personages; andere gebeurtenissen komen niet bij elk personage voor. Deze verteltechniek zorgt ervoor dat de lezer ervaart wat het effect van het leeftijdsverschil is. Pubers vinden nu eenmaal andere dingen interessant dan meisjes van acht jaar.

Bjørk is het jongste meisje van het gezin. Ze is ongeveer acht jaar. Voor haar is alles nieuw, is alles belangrijk. Haar broer Knut vergelijkt haar met één van de jonge honden: ‘Ze is een dier. Een puppy. Altijd ergens mee bezig, druk, geheel in beslag genomen tuimelt ze mijn gezichtsveld in en uit.’ Met haar meekijken vraagt inlevingsvermogen van de lezer. Bjørk heeft nog de fantasie van een jong kind. Wat ze niet begrijpt, fantaseert ze. Volwassen mensen zouden het al snel ‘liegen’ noemen… Ze dartelt een beetje door het leven, waarbij ze de indruk maakt dat maar weinig dingen haar echt raken. Als de honden de puppy’s opgegeten hebben, is Bjørk niet verdrietig of geschrokken. Welnee, ze vraagt aan haar vader of ze de poot van een van de puppy’s mag hebben. Pas als ‘haar’ hond wordt doodgeschoten, omdat hij bijt, laat ze emotie zien.

Knut is ongeveer twaalf jaar. Hij heeft het vooral moeilijk met het feit dat zijn vriend René ergens anders gaat wonen. Daarnaast denkt hij veel meer na dan zijn zusje Bjørk; hij is beschouwender. Eigenlijk past hij niet zo goed tussen de andere bewoners van het eiland. ‘Want ook al lijkt hij vanbuiten op hen, hij is anders: hij is niet, en wordt niet zoals zij.’ En dat is prima: hij wil ook niet zijn zoals de anderen: hij wil Knut zijn. Daar waar anderen vooral op moeten letten dat ze op een onbewaakt ogenblik niet aangevallen worden door de honden, probeert Knut uit de greep van de duizend andere inwoners te blijven. Hij heeft niet de rauwheid en de hardheid van de eilanders.
Juist door die wens anders, en daardoor zichzelf, te zijn lijkt Knut vol zelfvertrouwen te zitten. Hij lijkt ouder dan dat hij in werkelijkheid is. Dit wordt min of meer onderstreept door de seksuele gevoelens die hij bij zichzelf ontdekt. Typisch pubergedrag, maar tegelijkertijd te vroeg volwassen.

Hilde is vijftien en zij is vooral bezig met Johannes, een ietwat vreemde jongen die zonder ouders leeft. Johannes heeft een vaag verleden. Rond hem hangt iets vreemds, iets bozigs, wat hem verdacht maakt. De moeder van Hilde laat weten dat hij beschadigd is, maar dat in ieder mens wel iets goeds te vinden is. Alleen moet je er soms even naar zoeken. Hilde ziet hierin een uitdaging. Zij is bezig om zich los te maken van het gezin en Johannes komt precies op het juiste moment. Net als Knut is ze bezig met het ontdekken van haar seksualiteit. In haar haast om zich te onttrekken aan het gezag van haar vader zet ze stappen waar ze eigenlijk nog niet aan toe is.

Mondrup, die zelf op Groenland geboren is, weet de sfeer van het eiland uiteraard goed weer te geven. De immer aanwezige kou, de stank van vis en zeehondenvlees, de constante dreiging van de honden, de saamhorigheid van de kleine gemeenschap, het alles-van-elkaar-weten: de lezer voelt zich al snel ‘thuis’. Door het verhaal vanuit verschillende personages te vertellen, probeert de auteur ervoor te zorgen dat er een eenheid ontstaat. Helaas slaagt ze daar onvoldoende in. Er ontstaat te weinig betrokkenheid bij het verhaal, het geheel blijft fragmentarisch en rommelig. Het motief van de honden (ze zijn overal en vaak dreigend aanwezig) wordt slechts gedeeltelijk uitgewerkt; de personages blijven beperkt en nodigen niet uit tot identificatie; verhaalaspecten blijven vaag en tamelijk oppervlakkig. Hoewel het boek voldoende aanknopingspunten biedt om uit te groeien tot een boeiende roman, overtuigt Kinderjaren niet.