Recensie: Zwaluwman RECENSIE

"Voor de lezers van De boekendief" ,een gewaagde uitspraak, siert de voorkant van De zwaluwman. Gelukkig blijkt de vergelijking al snel meer dan terecht. Gavriel Savit zet met zijn debuut een prachtig, indrukwekkend en stilistisch zeer geslaagd verhaal neer. Hjj beschrijft de relatie tussen Anna en De Zwaluwman met ongekende precisie en neemt de lezer op die manier mee in de, nog, onschuldige wereld van Anna. De wereld waarin je taal belangrijk is. De wereld waarin je loopt om te overleven. De wereld waarin je naam gevaarlijk is. De wereld waarin je verdwijnt als je gevonden wordt.

''Waar het om draait, is dat ik je een hele nieuwe taal probeer te leren. Mijn taal: het Wegs." Anna woont met haar vader in Polen wanneer het land bezet wordt en haar vader van de een op de andere dag verdwijnt. Ze vertrekt naar Herr Doktor Fuchsmann, maar ook hij laat haar achter in de wereld waarin eenieder een andere taal spreekt. Anna begint te dwalen door de stad, en komt een mysterieuze man tegen. Hij spreekt haar in alle talen - talen die Anna geleerd heeft van haar vader- aan en neemt haar mee: ''Blijf uit het zicht'', had de lange man gezegd. ''Zolang je kunt.''

Anna en de Zwaluwman reizen naar de Russische grens, op de vlucht voor de oorlog. Dagenlang lopen ze en proberen ze te leven van hetgeen ze onderweg vinden. Maar beetje bij beetje nemen de voorraden af en ook de mysterieuze pillen die Zwaluwman elke dag neemt, beginnen op te raken. Dan ontmoeten ze de jood reb Hirschl. Noodgedwongen moeten de mannen Anna vanaf nu delen; iets wat niet vlekkeloos gaat: de mannen verschillen immers te veel van elkaar. Met z'n drieën gaan ze de strijd tegen de oorlog aan.

"'Je lijkt wel iemand anders,' zei Anna. 'Ja,' zei de magere man. 'Als ik ooit te veel op mezelf lijk, moet je het me zeggen.'" De zwaluwman kenmerkt zich door diepzinnige, prachtige uitingen. Middels bijzondere metaforen - de Wolf en de Beer voor de Duitsers en de Russen- en veelzeggende, korte opmerkingen maakt Savit diepe indruk. Kleine zinnen, die nietszeggend en tegelijk veelzeggend zijn domineren het verhaal: "Omdat je, net zoals je onmogelijk 'Ik ging naar de Jood toe' kunt zeggen zonder dat je zegt 'Ik ging bij jou weg', onmogelijk 'rivierbedding' kunt zeggen zonder 'rivier.'"

Savit nodigt je uit over elke zin na te denken. Hij maakt, middels zijn taalgebruik, de wereld onschuldig en tegelijkertijd gevaarlijk. De keuze voor de buitenstaander als verteller is daarbij een bijzonder goede keuze. Savit geeft een onbekende verteller het woord, laat hem het verhaal van Anna en de Zwaluwman vertellen, en geeft hem de kans het verhaal van commentaar te voorzien en te bepalen wat er gezegd wordt en wat niet: "Toch zal ik je de details besparen van wat er met reb Hirschl was gebeurd."

Ook de typering van de personages tilt De zwaluwman naar een hoger niveau. Niet alleen de kinderlijke onschuld van Anna wordt duidelijk weergeven, ook de geheimzinnige Zwaluwman wordt volledig uiteengezet: "Een naamloze man kun je zijn naam niet afnemen." Zijn geheimzinnigheid, maar ook zijn eruditie worden, zonder een vergrootglas, op natuurlijke wijze getoond. Daarbij is de manier waarop Zwaluwman de kleine Anna op een menselijke manier wil waarschuwen voor de steeds gevaarlijker wordende wereld aandoenlijk. Op het oog eenvoudige boodschappen, die heel veelzeggend zijn, domineren de gesprekken. Een scherper contrast met de haast kinderlijke reb Hirschl is dan ook niet te vinden. Savit laat de lezer de verschillen tussen de mannen ervaren, zonder ze expliciet te benoemen, en maakt daarmee De zwaluwman meer dan indrukwekkend. 

Het verhaal in De zwaluwman is klein, maar bijzonder goed uitgewerkt. Elk verhaalelement, elke zin lijkt een belangrijke rol te spelen. Savit verweeft diverse gebeurtenissen, motieven en symbolen nauw met elkaar en laat daarbij de taal niet zelden een grote rol spelen. De zwaluwman toont ons daarmee het bijzondere leven van Anna, afgezet tegen een wereld vol oorlog, verdriet en angst.