Recensie: Lotte in Weimar RECENSIE

Lotte in Weimar gaat over de Hofrätin Charlotte Kestner-Buff en haar dochter die in 1816 naar Weimar gaan onder het voorwendsel Charlottes zus te bezoeken. Haar werkelijke motief is om de man weer te ontmoeten die haar vereeuwigd heeft in een van zijn meesterwerken: Johann Wolfgang von Goethe. Goethe en Charlotte maakten meer dan veertig jaar eerder kennis en ze raakten al snel bevriend. Langzaamaan werd Goethe verliefd op haar maar zij was niet meer beschikbaar, zij was al verloofd met Hans Christian Kestner. Geïnspireerd door deze driehoeksverhouding schreef Goethe zijn debuutroman Die Leiden des jungen Werthers (1744), waarin Charlotte model stond voor Lotte. Het werk heeft een enorme bekendheid verworven en Charlotte moet haar hele leven met die roem omgaan.

Veertig jaar later is Charlotte een volwassen vrouw en moeder van negen kinderen. Haar man Hans Christian is inmiddels overleden en ook Goethes vrouw is overleden. Als ze aankomt in het hotel in Weimar, verzamelen zich al snel belangstellenden rond het hotel in de hoop een blik te kunnen werpen op "Werthers Lotte". Ook de hotelbediende Mager betuigt al snel zijn bewondering voor Charlotte, hij gedraagt zich als een ware fangirl. Charlotte ontvangt bezoek van verschillende personen uit Goethes omgeving, en op die manier kom je meer te weten over de beroemde man. Eerst krijgt ze bezoek van de secretaris van Goethe, die met veel lof en eerbied over Goethe spreekt. Daarna volgt de jonge Adele Schopenhauer, die Charlottes hulp wil bij een ongelukkige liefdesverhouding tussen haar vriendin en de zoon van Goethe en vervolgens komt de desbetreffende zoon Arthur langs. Arthur vertelt Charlotte eerst uitvoerig over zijn leven en maakt later zijn echte doel duidelijk: hij komt haar uitnodigen voor een etentje met zijn vader. Tijdens dit etentje ontmoet ze eindelijk weer haar jeugdliefde, en dat loopt misschien niet helemaal zoals ze zich had voorgesteld.

Thomas Mann (1875-1955) is een bekende Duitse auteur. Hij schreef Lotte in Weimar in 1939, in een zelfverkozen ballingschap tijdens Tweede Wereldoorlog. Thoman Mann was een tegenstander van het Nazibewind, en toen Hitler in 1933 aan de macht kwam, vertrok Mann uit Duitsland. Lotte in Weimar is een kritiek en waarschuwing over de verdwenen beschaving. De roman speelt zich af in een tijd dat Duitsland in oorlog was met het napoleontische Frankrijk.

Lotte in Weimar verscheen al eerder in het Nederlands, maar nu is er een nieuwe hardcover-uitgave met een herziene vertaling uitgekomen. Om dit boek echt te waarderen, raad ik aan om eerst Die Leiden des jungen Werthers te lezen. Dan kun je de verwijzingen naar het beroemde werk beter snappen en dat maakt het lezen leuker. Ik vond het een heel interessant concept om de beroemde romanfiguur nu haar verhaal te laten doen en ik kon de intertekstualiteit zeer waarderen. Zo zegt Charlotte over haar status:

"En nu behoor ik tot de literatuurgeschiedenis, ben ik een voorwerp van studie en pelgrimage en een heiligenbeeld in een nis waarvoor de menigte in de kathedraal van de humaniteit zich verdringt. Dat was mijn lot, en als ik die vraag mag stellen, dan vraag ik me af hoe ik daar terecht ben gekomen. Moest die jongen die mij in verleiding en verwarring bracht, één zomer lang, per se zó groot worden dat ik samen met hem groot ben geworden en mijn leven lang word vastgehouden in de spanning en de pijnlijke overdrijving waarin zijn zinloze avances me destijds hebben gebracht?"

Charlotte is een interessante hoofdpersoon en is heel genuanceerd neergezet. Haar reflecties over haar jeugdvriend Goethe en de gevolgen van zijn beroemde werk zijn mooi om te lezen. Hoe ze uiteindelijk omgaat met de hereniging met de dwarse, wispelturige Goethe is bewonderingswaardig.

Een nadeel van de roman zijn de lange dialogen en de enigszins trage opbouw van het verhaal. In Lotte in Weimar zit niet veel verhaallijn. Het boek bestaat voornamelijk uit gesprekken, waar iemand makkelijk acht pagina’s lang achter elkaar aan het woord kan zijn. Thomas Mann verwijst veel naar het andere werk van Goethe en ook naar andere auteurs en werken uit die tijd. De enorme belezenheid van Thomas Mann is leuker als je al enige kennis van die tijd hebt. Ik vond het over het algemeen interessant maar ik betrapte mezelf er soms op dat ik iets te snel begon te lezen als er weer een lange uiteenzetting volgde.

Lotte in Weimar is een mooie roman met een interessante hoofdpersoon. Af en toe voelt het boek echter net wat te langdradig, de lange dialogen vragen van de lezer veel concentratie. Uiteindelijk maken de historische feitjes, de mooie filosofische reflecties en de uitvoerige schrijfstijl dit werk tot een knap geschreven roman.