Recensie: Het onzichtbare leven van Ivan Isaenko RECENSIE

'De volgende woorden zijn aangetroffen in een kinderziekenhuis in Mozir, Wit-Rusland, door een Ierse journalist die een filmdocumentaire maakte.' Het zijn de woorden van de zeventienjarige Ivan. Hij woont in het Mozir Ziekenhuis voor Ernstig Zieke Kinderen. Hij is misvormd na de kernramp met Tsjernobyl. Als mutant probeert hij zijn eentonige dagen door te komen. Wanneer Polina, het meisje met leukemie, opgenomen wordt, verandert zijn leven. Als hij ontdekt dat ze een driemaander is geworden, weet hij dat ze niet lang meer te leven heeft en wil haar leven tot de laatste dag leuker maken. Zijn dagen in het ziekenhuis krijgen een nieuwe invulling en samen met zuster Natalja probeert hij Polina, tegen beter weten in, te redden.

Ivan Isaenk vertolkt de hoofdrol in Het onzichtbare leven van Ivan Isaenko, de debuutroman van Scott Stambach. 'Originele en dappere debuutroman die wordt vergeleken met De blikken trommel, Een weeffout in onze sterren en One Fleuw Over the Cuckoo's Nest. Een nieuwe literaire ster is opgestaan!'. De tekst op de achterflap doet veel beloven. De vraag is of Stambach deze belofte met zijn debuut waar kan maken.

Het onzichtbare leven van Ivan Isaenk bestaat uit drie delen: de opsomming, het aftellen en afscheidslied. Vanaf de eerste letter zet Stambach uiterst gedetailleerd uiteen hoe Ivans leven in het ziekenhuis eruit ziet: saai en eentonig. Daarbij kiest hij een bijzonder en aantrekkelijk perspectief. Hij laat Ivan over zijn eigen leven vertellen en schrijven, waarbij Ivan de lezer diverse malen expliciet aanspreekt: 'Zoals u zult hebben begrepen uit het manifest dat u in uw handen houdt gaat schrijven me veel beter af dan hardop tegen mensen praten.' Hierdoor ontstaat vrijwel direct een bijzondere vorm van sympathie voor deze mutant.

Daarbij lijken ook de tijdwisselingen in het verhaal goed gekozen. Gedurende het hele verhaal springt Stambach van het heden naar verleden en geeft hij de lezer informatievoorsprongen. Enerzijds neemt dit een vorm van spanning weg; je weet immers direct dat Polina zal komen te overlijden. Echter, het brengt een nieuwe vorm van spanning met zich mee: elke lezer wil weten wat er precies gebeurd is. Gaandeweg het verhaal ontdek je dat de zeventienjarige Ivan een jongen met een grote mond en een klein hartje is. De manier waarop hij om Polina rouwt spreekt boekdelen. Nog voor de lezer precies weet wat er met Polina gebeurd is, ontdek je dat ze voor Ivan meer dan bijzonder was.

Ivan gebruikt het eerste deel van het boek, de opsomming, om het leven in het ziekenhuis te beschrijven. Ellenlange uiteenzettingen over andere patiënten en uitgebreide passages over de gang van zaken in het ziekenhuis domineren dit gedeelte. In eerste instantie lijkt dit gedeelte aantrekkelijk, mede door het bijzonder deftige taalgebruik van de zeventienjarige: 'Ik heb namelijk een diepgewortelde, niet-aflatende en existentieel panische angst voor bloed (ik hoef echt niet te faken dat ik in een catatonische staat geraak als ik bloed zie).' Helaas zorgt dit beschrijvende deel in de loop van het verhaal voor verveling. Door de te lange beschrijvingen en het gebrek aan dialogen ligt het verhaaltempo te laag en roept het verhaal om verlies van aandacht.

Gelukkig keert het tij in het tweede deel van het boek, het aftellen. Direct wordt de lezer geconfronteerd met het aantal dagen dat Polina vanaf dat moment nog dreigt te hebben: 21. Vanaf dat moment doet het boek inderdaad denken aan het verhaalconcept van Een weeffout in de sterren.

Ivan doet er alles aan Polina's leven zo mooi mogelijk te maken. Anders dan vele andere kankergerelateerde verhalen verzandt dit boek niet in emotionele gesprekken. Polina en Ivan hebben alles behalve medelijden met zichzelf. Het gevolg is een hard, realistisch verhaal, dat zowel confronterend als bij vlagen humoristische vormen aanneemt: 'Zoals ik had verwacht lag Polina daar als enige, aangezien alle leuko's, lymfo's en hersenito's het afgelopen jaar waren overleden.'

Met een prachtig einde, waarin veel onbenoemd blijft, sluit Stambach zijn bijzondere, realistische en niet zelden confronterend humoristische verhaal af. Het onzichtbare leven van Ivan Isaenko beslaat het verhaal van de mutanten, van de Tsjernobyl-slachtoffers. Hard, humoristisch en echt.

'Denk je dat het pijn zal doen?' vroeg ze.

'Wat?'

'Doodgaan.'

'nee. Je lijf zit vol morfine.'