• onze waardering

Recensie: Tenzij de vader RECENSIE

Het leven van een mens is wat zijn gedachten ervan maken

Karin Amatmoekrim groeit op in een achterstandswijk in Nederland. Daar waar ‘het schimmelde in de hoeken van de gebouwen, in de hoeken van de gedachten van de mensen.’ In de huizen van velen leven demonen: bij Karin is dat haar drankverslaafde vader. Ze is elf als ze te horen krijgt dat de man die zij kent als ‘haar vader’, niet haar biologische vader is.

Als ze negentien is, dient haar echte vader, Eric Lie Lewie Sjoe, zich aan. Haar moeder heeft hem toestemming gegeven om contact te zoeken. Vanaf dat moment ontstaat er een voorzichtige, zielloze correspondentie. Enkele jaren later gaat Amatmoekrim voor het eerst naar Suriname om haar familie en haar geboorteland te bezoeken. Tenzij de vader is een openhartig en bij vlagen ontroerend verslag van een zoektocht naar een vader, maar meer nog naar de eigen identiteit.

Amatmoekrim begint haar verslag met een waarschuwing: de lezer mag de geschiedenis niet voor waarheid aannemen, maar moet het zien als een verhaal over gewone mensen die toevallig personages in elkaars leven zijn. Een verhaal dat gekleurd is door verwachtingen en interpretaties. En dat is precies wat het verhaal zo treffend maakt: het is geen afstandelijke observatie, maar een weergave van teleurstellingen, twijfels, bedenkingen en reflecties. Geen biografie of ‘afrekenverhaal’, maar een ontdekkingsreis.

Tenzij de vader begint met een proloog van maar liefst 126 pagina’s, die de aanleiding tot het schrijven van het boek vormt. Amatmoekrim gaat op zoek naar haar eigen identiteit en haar queeste brengt haar uiteraard in haar geboorteland Suriname, waar zowel de familie van haar moeder als van haar vader woont. Even dreigt het boek te verzanden in een overgedramatiseerd coming-home-verhaal. Als haar oom en tante haar zwaaiend opwachten op vliegveld Zanderij: ‘Ik werd verwacht. Ik werd herkend, Ik was, daarom, een Surinamer. Ik zwaaide, en ik maakte voor het eerst ergens definitief, onomkeerbaar, deel van uit.’

Een paar pagina’s verder stelt ze: ‘Het was alsof mijn lichaam uitademde. Alsof het zich al die jaren tussen mijn vertrek als kleuter en mijn terugkeer had verzet tegen de onnatuurlijkheid van de omgeving waarnaar ik het had verplaatst. (...), maar het lichaam vergat niet waar het thuishoorde.’ Totaal onverwacht en onlogisch binnen de context van het verhaal is de passage over de koloniale geschiedenis, waarin Amatmoekrim terug dreigt te vallen op een stokpaardje: de schuld die de blanke heeft aan de ongelijkwaardigheid in ‘haar’ wereld. Alsof ze geen gelegenheid onbenut wil laten om een politiek statement te maken. Jammer, want juist hier doet het afbreuk aan het verhaal. Afijn.

Uiteraard ontmoet ze haar vader, Eric Lie. Hij laat haar de verschillende facetten van zijn leven in Suriname zien: het kan Karin maar matig bekoren. De verhalen die hij vertelt bevallen haar beter: losmaken van de werkelijkheid is iets wat ze altijd al graag heeft gedaan. Na die eerste keer reist ze regelmatig terug en bouwt ze een band op met haar families. Toch houdt ze vast aan een gereserveerdheid als het gaat om de familie van haar vader: ‘het was geen vraag of de teleurstelling zou komen, maar wanneer die zou komen.’

Al snel moet ze het verhaal rondom haar ontstaan bijstellen. Het is niet zo dat Eric niets wist van haar bestaan, en dus geen schuld had aan zijn afwezigheid, maar het blijkt dat hij bij verschillende vrouwen kinderen heeft. Haar moeder heeft destijds de beslissing genomen om te vertrekken: liever alleen verder dan toezien hoe hij niet voor haar kiest. Uiteindelijk komt de verwachte teleurstelling en er ontstaat een verwijdering tussen Eric en Karin. Ze spreken elkaar nog af en toe, in een hotel, niet meer thuis.

Aan het eind van het proloog, in 2013, beseft ze dat haar beeld van een feilloze ouder louter nodig is om absolute wetten over goed en kwaad te verkrijgen. Haar vader is niet feilloos, goed en kwaad zijn uitersten op een lijn. Daartussen zitten allerlei grijstinten die niet te vermijden zijn. Naast elkaar leven zonder elkaar te raken blijkt onmogelijk en het lukt niet langer om hem buiten te sluiten. Ze zal hem echt moeten leren kennen, goed naar hem moeten kijken om hem echt te zien. Ze zal eerst het verhaal van haar vader moeten schrijven.

In het tweede deel van het boek gaat Amatmoekrim het gesprek met haar vader aan. Het leidt tot een intiem verhaal, waarin ze zijn sterktes en zijn zwaktes leert kennen. Ze maakt duidelijk hoeveel moeite het haar kost om dit boek te schrijven. Enerzijds wil ze haar vader sparen, anderzijds beseft ze dat ze eerlijk wil zijn, ook als dat haar ondergang zou betekenen. 

Het verhaal over het leven van Eric Lie maakt Tenzij de vader niet tot een sterk boek: het zijn de reflecties van de auteur die het boek interessant maken. In hoeverre wil je loyaliteit en bloedverwantschap opofferen aan een boek? Zal haar vader er als een ander mens uitkomen en hoe zal zij zelf zijn aan het eind van het boek? Was ze wel schrijver geworden als Eric vanaf de geboorte in haar buurt geweest zou zijn? Wie van de twee zou verpletterd zijn en wie zou als overwinnaar uit de strijd gekomen zijn?

Aan het eind van het verhaal trekt Amatmoekrim de conclusie dat iedereen zijn of haar eigen werkelijkheid schept. Haar vader ziet zijn vele kinderen bij vele vrouwen niet als een vorm van ontrouw, maar als een volledige overgave aan het moment. Het brein van een schrijver is volgens Amatmoekrim minstens zo bedrieglijk als de herinneringen van elk ander mens. ‘Schrijvers hebben wellicht een groter talent voor leugens, en net als mijn vader lieg ik niet alleen de anderen maar vooral ook mezelf voor. Hij en ik, we fantaseren een werkelijkheid die ons beter uitkomt en het staat allemaal in dienst van het grote verlangen om vrij te zijn, zonder inmenging van die vermaledijde realiteit.’ En is dat niet wat we allemaal doen?

 

Tenzij de vader

  • Onze waardering:

             
  • Members waardering:

    1  2  3  4  5 
    (0 stemmen)
  • Omschrijving:

    'Wie nadenkt over zijn ouders vraagt zich indirect af of er in hun leven, in de keuzes die ze maakten, een boodschap schuilt. Een bericht voor jou alleen. Iets wat je zal helpen leven.'

    Eric Lie is 71 jaar oud en een taekwondo-grandmaster in Paramaribo. Hij is de hoogst gepromoveerde vechtsporter van zijn land en wordt door velen gezien als een levende legende. Een man die ongehinderd door zijn leeftijd hartstochtelijk blijft jagen op wild, en op vrouwen. Een man ook, met veel kinderen. Een van die kinderen, Karin Amatmoekrim, besluit op zoek te gaan naar de man achter de verhalen, in de hoop uiteindelijk haar vader te vinden.
    In een ingetogen, bedachtzame stijl beschrijft Amatmoekrim de worsteling tussen een vader en een dochter die elkaar nauwelijks kennen. Wat volgt is een uiterst intiem portret van zowel vader 

Meer info

Nieuwste artikelen

  • Als ik je morgen weer zie – Robbie Couch

  • De rivalen – Vi Keeland

  • De gebroeders Maxilari - David Pefko

  • Beers balkon - Jeroen Berkhout

  • Italopop - Vanja van der Leeden

Gerelateerde artikelen

  • Stapelgek... op Mr. Wrong

  • Queen Victoria – Lucy Worsley

  • Recensie: A Gentle Creature 

Zoek in artikelen