Recensie: Alles wat ik me niet herinner RECENSIE

De literaire roman Alles wat ik me niet herinner schetst een portret van Samuel, een jonge man die bij een auto-ongeluk is overleden. Een onbekende jonge schrijver wil begrijpen wat er is gebeurd, of het echt een ongeluk was, of dat Samuel misschien wel zelfmoord heeft gepleegd. Aan de hand van gesprekken met onder andere zijn oma, zijn vriendin Laïde, zijn jeugdvriendin Panther en Samuels beste vriend Vandad, reconstrueert de schrijver de laatste dag van Samuel. En en passant krijg je stukje bij beetje een indruk van de vriendelijke en onbaatzuchtige jongen die Samuel was. Een jongen die indruk heeft achtergelaten bij zijn familie en vrienden en niet vergeten zal worden.

Een van de meest opvallende dingen van Alles wat ik me niet herinner is de vorm. De onbekende schrijver voert gesprekken en wisselt voortdurend van gesprekspartner. In de eerste zin van ieder fragment is de gesprekspartner in de derde persoon aan het woord, om direct daarna over te schakelen naar de eerste persoon. Deze vorm maakt het soms lastig om te achterhalen wie er nu eigenlijk aan het woord is. Al snel blijkt dat de fragmenten elkaar aanvullen. Soms hebben de gesprekspartners het over exact hetzelfde en soms lopen ze chronologisch gezien wat op elkaar voor of achter. En ook blijkt dat ze dezelfde situatie soms heel verschillend hebben ervaren.

Dat leidt tot een centraal thema in Alles wat ik me herinner, de betrouwbaarheid van herinneringen. Hoe betrouwbaar zijn herinneringen eigenlijk? En wat is sterker, de gebeurtenis zelf of de inkleuring die degenen die de gebeurtenis hebben meegemaakt? Wiens herinnering is de waarheid? Interessante vragen om over na te denken.

De persoon Vandad is de meest opvallende figuur in het boek, afgezien van de afwezige hoofdpersoon Samuel dan. De meningen over Vandad zijn heel verdeeld, van een vriendelijke aardige jongeman tot een onbetrouwbare gevaarlijke figuur. Het beeld is afhankelijk van de gesprekspartner met wie de schrijver praat, maar ook Vandad zelf kan zichzelf als een wat dubieuze persoon neerzetten.

Samuel wordt vanuit verschillende perspectieven beschreven en daardoor ontstaat een nogal gefragmenteerd beeld van hem. Samuel is een afwezige hoofdpersoon, een hoofdpersoon op afstand. Dit samen maakt dat je als lezer niet goed een band met hem kunt opbouwen of je in hem kunt verplaatsen. Waarschijnlijk is dat ook niet het doel van de onbekende schrijver. Die probeert namelijk, aan de hand van het verhaal van Samuel, inzicht te krijgen in de dood van een vriend van hemzelf. Wie is die onbekende schrijver eigenlijk? Aan het eind van het boek heeft hij zich in ieder geval zo in Samuel ingeleefd, dat hij in diens huid kruipt. En als lezer blijf je achter met vragen, want al is het verhaal afgerond, het is toch niet compleet.

Alles wat ik me niet herinner is ten slotte een verhaal tegen een actuele achtergrond. Vluchtelingen, illegalen en immigranten spelen een belangrijke rol. En ook de eigen achtergrond en afkomst van de hoofdpersonen is niet duidelijk. Verschillende namen suggereren in ieder geval dat ook zij roots buiten Zweden hebben, net zoals Khemeri zelf.

Alles wat ik me niet herinner is de meest recente roman van Jonas Hassen Khemiri en is prachtig uit het Zweeds vertaald door Janny Middelbeek-Oortgiesen. In Zweden is het een bestseller en het boek verdient dat ook in Nederland te zijn. Het is bijzonder mooi geschreven en blijft boeiend tot de laatste bladzijde. Ook daarna blijft het verhaal nog lang hangen.