Recensie: 's Nachts is het stil in Teheran RECENSIE

Begin 1979 vond een revolutie plaats in Iran. In januari 1979 werd de sjah verdreven door liberale, linkse en religieuze groeperingen en een paar weken later greep ayatollah Khomeini de macht. Tegen dit decor speelt het eerste deel van 's Nachts is het stil in Teheran zich af. Behsad is een jonge revolutionair die verliefd is op Nahid. Zij steunen de revolutie en zijn blij dat de sjah het veld heeft geruimd. '... we zagen eruit als altijd, de straten zagen eruit als altijd, maar over alles lag een betovering ...' Ze zijn hoopvol en kijken uit naar een nieuwe toekomst:'De revolutie wordt iedere week ouder en toch is ze nog lang niet begonnen. De sjah is weg en wij staan aan het begin van een nieuwe tijd, een nieuwe vrijheid, die we nu aan het voorbereiden zijn.' Maar al snel ontstaat weer een nieuwe werkelijkheid, 'Wat blijft, is het tumult op straat, nog altijd euforisch, maar iedere week minder euforiserend.' De religieuze groeperingen krijgen de macht en de situatie wordt gevaarlijk.

's Nachts is het stil in Teheran bestaat uit vier delen en een epiloog. Ieder deel speelt zich in een ander decennium af (1979, 1989, 1999 en 2009), rond een revolutie, een omwenteling, aan de vooravond van een verandering. Het gezin van Behsad staat centraal in 's Nachts is het stil in Teheran, in ieder deel is een ander gezinslid aan het woord. Ieder geeft, gekleurd door het tijdsgewricht waarin hij of zij op dat moment leeft en gekleurd door de plek waar ze zijn, zijn of haar visie op wat er gebeurt en is gebeurd.

Het boek gaat over een gezin dat de revolutie in Iran steunde, maar voor wie het nieuwe regime te gevaarlijk was. Het gezin is daarom gevlucht naar de Bondsrepubliek Duitsland. Maar het hart is voor altijd achtergebleven in Iran, bij de familie en de vrienden. Behsad en Nahid volgen al het nieuws over Iran dat hen in Duitsland bereikt, ze maken zich zorgen over de dierbaren die het land niet hebben ontvlucht. Behsad en Nahid blijven betrokken, maar de afstand maakt machteloos. Maar altijd blijven ze hoop houden en blijven ze optimistisch dat de situatie in Iran zich uiteindelijk ten goede zal keren.

Shida Bazyar heeft een prachtige beschouwende schrijfstijl en plaatst rake observaties, '... omdat het veel makkelijker is om in een God te geloven dan in nieuwe ideeën', of over het politieke verschil tussen Iran en de Bondsrepubliek Duitsland: '... er is zeker een reden om politiek actief te worden, er is alleen geen directe noodzaak.' Bayzar slaagt er in om de vier gezinsleden ieder een eigen stem te geven. Ook als je niet gezien zou hebben dat je in een ander jaartal bent gearriveerd, merk je het aan de sfeer en het taalgebruik. Van de stoere revolutionair die hard vecht voor de goede zaak, want 'Een revolutie kan niet slagen als we grijnzend op het dak staan' tot de zorgelijke en zwaarmoedige echtgenote die haar draai in het donkere Duitsland probeert te vinden, van de totaal verwesterde puberdochter tot de studerende onverschillige zoon die diep in zijn hart heel betrokken is bij zijn vaderland.

's Nachts is het stil in Teheran is een aangrijpend verhaal dat raakt en aan het denken zet. Bayzar heeft ongetwijfeld uit haar eigen ervaringen geput, 'mijn ouders die verboden dingen deden in een land waar alles verboden is', haar ouders zijn tijdens de Islamitische Revolutie uit Iran gevlucht en zij is in 1988 in Duitsland geboren. En dat voel je, hier schrijft iemand met zoveel gevoel en begrip dat je als lezer ook helemaal in de vertellende hoofdpersonen gezogen wordt. Iemand die de taal kent en op subtiele wijze de juiste woorden weet te verwerken, 'Natarsid, ma hame ba ham hastim' (wees niet bang, we zijn hier allemaal samen).

Het boek speelt zich voortdurend af tegen de achtergrond van de actualiteit in met name Iran. Het boek is daarmee in zekere zin nog informatief ook. Het meest bijzondere echter van 's Nachts is het stil in Teheran is dat het boek van begin tot eind hoop en optimisme uitstraalt. 'Wacht maar af. Zodra Ahmadinejad weg is, barst het ook in Egypte los. En dan is Moebarak weg en als volgende Assad, en dan zijn op een gegeven moment alle dictators weg.'