Recensie: De ballade van het treurige café RECENSIE

Liefde, verraad en wraak vormen de ingrediënten van De ballade van het treurige café van de Amerikaanse auteur Carson McCullers. McCullers opent het verhaal met een beschrijving van 'het plaatsje', dat saai is. Het heeft niet veel te bieden. Een godverlaten oord, ver weg en vervreemd van alle andere plaatsen op de wereld. Het beeld van een ghosttown dringt zich op aan de lezer. Pal in het midden staat het grootste huis. Dichtgetimmerd, scheefgezakt, verfwerk onaf: volkomen verlaten. Of niet? Op de eerste verdieping is één raam niet dichtgetimmerd. Aan het eind van de middag wordt het luik soms langzaam geopend en kijkt er een angstaanjagend, kleurloos en schimmig gezicht naar buiten: Amelia Evans, voorheen de uitbaatster van het dorpscafé.

'Melancholisch' is het woord dat bij je opkomt als je De ballade van het treurige café leest. Het verdriet is voortdurend aanwezig onder de laag van de woorden. Hier is iets dramatisch gebeurd en McCullers maakt er geen geheim van: de ex-echtgenoot van Amelia is een verschrikkelijke bruut, die na zijn gevangenisstraf een ravage in het plaatsje aanrichtte en daarna weer vertrok. In iets meer dan honderd pagina's vertelt de auctoriale verteller het verhaal van Amelia. Toch moet dit boek niet onderschat worden. Iedere zin heeft een functie en tussen de regels door is er veel meer te lezen dan wat je in eerste instantie denkt. 

Zo is het een raadsel waarom McCullers driemaal een verwijzing naar de zingende dwangarbeiders doet. Eerst lees je eroverheen, onderdeel van de ruimtebeschrijving. Aan het eind van de vertelling keert de verwijzing terug. Sterker nog, het verhaal eindigt op de manier zoals het begonnen is en daarmee is de verteller terug bij het punt waarop hij begon te vertellen: met uit te leggen dat het saai is in het kleine plaatsje en dat je beter kunt gaan luisteren naar het gezang van de dwangarbeiders. Dan resteert er nog een laatste 'hoofdstuk', los van de ballade. 'De twaalf stervelingen' gaat over de dwangarbeiders: zeven zwarte en vijf blanke jongens uit de streek, gekleed in zwart-wit gestreepte gevangeniskleding. Samen werken ze aan de verbreding en verbetering van de weg. Samen zingen ze hun liederen. Je vraagt je af waarom McCullers juist dit hoofdstuk toevoegt.

Wellicht dat deze gevangenen zorgen voor een verdieping van het verhaal. In het zuiden van Amerika was het niet vanzelfsprekend dat wit en zwart samenwerkt. Deze gevangenen doen het wel en hun samenzijn staat in schril contrast met de eenzaamheid van Amelia. Al na tien dagen loopt haar huwelijk vast en wijst ze haar man de deur. Het past bij de manier waarop ze in de samenleving fungeert: ze voelt zich met andere mensen niet op haar gemak. Alleen als ze geld aan hen kan verdienen, heeft ze iets aan hen, anders niet. Zo behandelt ze ook haar echtgenoot, die haar alleen maar liefde wil geven en haar rijker maakt. Als hij al zijn bezit op haar overdraagt, heeft hij geen nut meer. Amelia spreekt met rancune over 'het monteurtje met wie ze getrouwd was.' 

Ook de gebochelde neef Lymon laat haar uiteindelijk vallen. Ze neemt hem op in haar huis, tot verbazing van de dorpsbewoners, en samen weten ze van de winkel een goedlopend café te maken, waardoor Amelia uit haar isolement komt en toegankelijker wordt. Ze lijkt zelfs liefde te voelen voor Lymon. Dat alles verandert als Marvin Macy, de ex-echtgenoot van Amelia, terugkomt in het dorp. Het lijkt alsof beide mannen elkaar kennen en vanaf het eerste moment volgt Lymon Macy op de voet.

Uiteraard neemt Macy vanwege het verraad wraak, waardoor ze uiteindelijk verwordt tot een schim van wie ze vroeger was, volledig terug in haar isolement. De beide mannen verdwijnen uit het verhaal, of maken ze soms deel uit van de groep zingende dwangarbeiders? 

Hoewel De ballade van het treurige café maar een klein boekje is, laat de verteller je met een voldaan gevoel achter. Er blijft veel over om te veronderstellen en om te hopen. Ondanks de schijnbare objectiviteit van de verteller word je meegenomen in het verhaal en neem je de melancholische stemming over. En dat is knap!