Recensie: Terug naar Berlijn RECENSIE

Recensie: Terug naar Berlijn - Verna B. Carleton

Het is elf jaar na de bevrijding als de ik-verteller uit Terug naar Berlijn, geschreven door Verna B. Carleton, besluit de zomer door te brengen in Europa. Op de boot ontmoet ze Eric en Nora Devon, een Brits echtpaar. Tijdens hun gesprekken wordt duidelijk dat Eric zijn ware identiteit niet langer kan verbergen. Hij heet eigenlijk Erich Dalburg. HIj is Joods, was beginnend schrijver en moest tijdens de oorlog Duitsland halsoverkop verlaten. In de jaren die achter hem liggen heeft hij zijn uiterste best gedaan om zijn verleden te ontkennen, ten koste van hun gezamenlijke geluk. 

Carleton is er in geslaagd om de paniek van Eric over te brengen op de lezer. "'Ik zie niet in wat voor nut het heeft om de waarheid van de daken te schreeuwen. Het gaat niemand aan waar ik ben geboren.' Hij vocht om zijn zelfbeheersing te bewaren in de paniek die hem overweldigde; hij stond weerloos tegenover het hele rottende en stinkende verleden dat plotseling vanuit de troebele wereld van het halfonderdrukte naar boven was komen drijven, het genadeloze daglicht in, en zijn klauwen naar hem uitstrekte." Hoe afschuwelijk moet het zijn als je steeds in angst moet leven omdat je bang bent dat iemand de waarheid kent? Hoe vreselijk moet het zijn als je niet je eigen taal kunt spreken en als je jezelf moet ontkennen?  De Erich Dalburg die moest vluchten voor zijn leven, wordt nu het recht ontzegd om te leven. 

Daarbij schetst Carleton een mooi en tegelijkertijd schrijnend tijdsbeeld. Berlijn is verdeeld tussen de Amerikanen en de Russen en de verschillen zijn enorm. Duitsland is bezig aan de wederopbouw. De industriëlen (ook zij die het naziregime aanhingen) handelen weer op grote schaal en zij hebben de oorlog in ieder geval niet verloren. De overlevenden hebben allemaal hun herinneringen, kennen allemaal hun eigen versie van de oorlog en lijden aan hun eigen gewetensnood. De jongeren kunnen alleen maar lachen om Hitler en begrijpen niet hoe het mogelijk was dat zoveel mensen geloofden in het schreeuwende mannetje met het rare snorretje. 

Als Eric terugkeert naar Duitsland, ontdekt hij dat zijn waarheid niet de waarheid is. Niets lijkt meer zoals hij dacht dat het was en heel langzaam ontdekt hij dat zijn lot, dat van een banneling, niet zwaarder is dan dat van veel mensen die in Berlijn probeerden te overleven. Stukje bij beetje vindt hij ook zijn taal weer terug: het Duits dat hij jarenlang weigerde te spreken en te schrijven, maar waarin hij pas echt tot leven komt. 

Terug naar Berlijn is niet alleen een mooi tijdsdocument, maar het slaat tegelijkertijd een brug tussen de overlevenden van de Tweede Wereldoorlog. Schuldgevoel, onbegrip, vooronderstellingen en vooroordelen kleuren de personages en Carleton heeft ervoor gezorgd dat bijna elk personage aanvaardbaar en geloofwaardig is. 

Terug naar Berlijn - Verna B. Carleton