Recensie: Wie het mooist valt RECENSIE

Recensie: Wie het mooist valt – Sara Nović

Ana is tien als in 1991 de Joegoslavische Burgeroorlog uitbreekt. De eerste signalen van de oorlog zijn in Zagreb nog zwak en nauwelijks merkbaar. Het begint bij de vraag of iemand Servische of Kroatische sigaretten rookt, maar al snel blijkt de versplintering van de natie grote gevolgen te hebben. Ana’s babyzusje is levensbedreigend ziek en door het gebrek aan zorg wordt zij in Amerika opgevangen door een pleeggezin. Alsof dat nog niet genoeg verdriet teweeg brengt, komt Ana er na een vreselijke gebeurtenis helemaal alleen voor te staan. Zelfs als ze een half leven later studeert in Amerika, zijn haar oorlogstrauma’s nog lang niet verwerkt en besluit ze terug te keren naar de plek waar het allemaal begon. 

Wie het mooist valt is een prachtige roman over een oorlog die wij in Nederland helemaal niet zo goed kennen. Naast een spannend en meeslepend verhaal dat je echt even meeneemt naar een andere wereld, leer je dus ook een hoop over de geschiedenis van deze onafhankelijkheidsoorlog.

Het boek bestaat uit vier delen, die steeds een fase van Ana’s leven beschrijven. Elk deel van het verhaal is op een eigen manier meeslepend, maar het eerste deel maakte op mij veruit de meeste indruk. De auteur zet zo’n geloofwaardige maar tegelijkertijd grimmige sfeer neer van kinderen die oorlogje spelen in een stad die geteisterd wordt door luchtaanvallen en voedseltekorten, dat het lijkt alsof je zelf in de onveilige straten van Zagreb rondloopt. Af en toe is het zelfs een beetje luguber: ‘de zurige stank van verbrand mensenvlees’, maar dat zorgt er wel voor dat de sfeer van situatie voelbaar is. De oorlog wordt vanuit het kinderlijke oogpunt van Ana beschreven, waardoor je je als lezer echt zorgen om haar maakt. Dit is een van de krachtigste punten van dit boek.

In het tweede deel woont Ana net als haar zusje Rahela, die inmiddels Rachel is genoemd, in de VS. Er wordt in dit deel weer flink op je gevoel ingespeeld, want de eenzaamheid die Ana ervaart door haar geschiedenis voor de buitenwereld te verzwijgen is hartbrekend. Van alle onbeantwoorde brieven aan haar beste vriend Luka krijg je tranen in je ogen. Ook kun je je goed inleven in de trauma’s die Ana heeft opgelopen als jong meisje. Bijvoorbeeld als ze schrikt van een pen in de goot, omdat de rebellen in voormalig Joegoslavië zelf gefabriceerde explosieven verstopten in kinderspeelgoed en op straat achterlieten.

Het is soms wel lastig omschakelen van de volwassen Ana naar haar kindertijd, want in het derde deel van het boek is ze weer tien jaar oud. Dit vond ik zelf een vrij heftig gedeelte, waarin afgrijselijke oorlogstaferelen als moord en verkrachting aan bod komen. Toch maken deze beschrijvingen een belangrijk deel van het verhaal uit, omdat ze verklaren hoe gewone burgers en kinderen plotseling in soldaten veranderden.

In het laatste deel van Wie het mooist valt keert Ana terug naar de plek des onheils: het bos waar ze haar levenslange trauma heeft opgelopen. Toch is dit deel van het verhaal niet alleen zwaar en is er zelfs af en toe plaats voor een lach, wat een fijne afwisseling geeft.

Het verhaal van Ana Jurić blijft je nog een lange tijd bij. Het is een verhaal over een doodgewoon meisje uit een doodgewoon gezin en dat maakt het juist zo sterk en geloofwaardig. Wie het mooist valt is een van de bijzonderste boeken die ik tot nu toe heb gelezen.   

Recensie: Wie het mooist valt – Sara Nović