Recensie: De vrouw met het rode haar RECENSIE

Recensie: De vrouw met het rode haar - Orhan Pamuk

Sohrab, Oedipus en Cem

Soms zijn de letters in een boek niet voldoende. Soms heb je als lezer meer nodig en zindert een verhaal lang na de laatste klanken na. De vrouw met het rode haar lijkt zo'n geval. De nieuwe roman van Orhan Pamuk behoort tot de goede diesels. Het bevat een steady start, met een knallend einde. Pamuk toont zich meester in het aftekenen van een onontkoombaar drama.

In De vrouw met het rode haar volgen we een ik-figuur die vertelt dat hij schrijver wilde worden, maar ingenieur en aannemer werd. Samen met hem keren we terug naar zijn verleden en deinzen we mee op zijn herinneringen. Hij begint zijn verhaal met de mededeling dat zijn vader werkte in een apotheek, maar van de een op de andere dag weg was. De jongen bleef achter met zijn moeder en al snel bleek er weinig geld. De jongen wilde studeren, maar ontdekte dat hij als puttengraver meer kon verdienen. Hij zegde zijn baan bij Deniz – houder van een boekwinkel – op en vertrekt met zijn nieuwe baas naar een gebied bij Öngören. Daar graven ze dagenlang tevergeefs in een put.

In Öngören ziet de jongen een prachtige vrouw met rood haar. Obsessief probeert hij haar dagenlang te vinden. Dan ontdekt hij dat ze in het theater speelt. Voorzichtig zoekt hij contact met haar, wetende dat het contact eindig zal zijn: de zoektocht naar water is tevergeefs en de jongen zal zijn werk moeten stoppen. De vrouw met het rode haar en de genadeloze baas van de jongen veranderen zijn leven echter voorgoed. De jongen maakt beslissingen die hem zijn rest van zijn leven op de nek zullen zitten.

Met enige afstand beschrijft de hoofdpersoon in De vrouw met het rode haar zijn verhaal. Vrijwel direct creëert hij een muur tussen zichzelf en de lezer, waardoor hij de lezer de kans geeft te oordelen over zijn leven. Kwetsbaar en openlijk vertelt hij wat hij zich herinnert. Al snel maakt het de lezer deelgenoot van zijn geheimen, iets wat zorgt voor een bijzondere positie. Waar hij in eerste instantie afstandelijk en redelijk koud lijkt, verandert dit: hij grijpt de lezer en laat hem niet meer los.

Bijzonder daarbij is de rol van andere verhalen in het boek. De hoofdpersoon raakt min of meer geobsedeerd door verhalen als Oedipus en Boek der koningen. Waar dit in eerste instantie lijkt de stoppen bij een verhoogde interesse in de verhalen, tekent zich naarmate het verhaal vordert een ander concept zich af: Pamuk verweeft de verhalen in het verhaal van de hoofdpersoon en langzaam wordt het één. 

De vrouw met het rode haar blijkt een boek dat je pas écht begrijpt wanneer je het geheel hebt gelezen. Lange tijd ben je als lezer op zoek naar de rol van symbolen, verhalen die verteld worden en thema's als onderdanigheid, moed en doorzettingsvermogen. In eerste instantie kun je de vinger niet goed op de zere plek leggen. Het lijkt onduidelijk waar de hoofdpersoon heen wil en waarom hij zo denkt zoals hij denkt.

Dit verandert echter wanneer een tweede en derde deel van het verhaal zich optekenen. Langzaam vallen de puzzelstukken op zijn plaats en wie bekend is met Oedipus of Rostam ziet de dreigende wolken hangen. De vrouw met het rode haar wordt daarmee een goedgevulde donderwolk die helemaal leeg zal moeten voor hij de berg over kan. Pamuk laat zich van zijn krachtigste kant zien en brengt met zijn roman ontzetting, kracht en verbijstering. 

Recensie: De vrouw met het rode haar - Orhan Pamuk