Recensie: Klok zonder wijzers RECENSIE

Recensie: Klok zonder wijzers - Carson McCullers

'De dood is altijd hetzelfde, maar ieder mens gaat dood op zijn eigen manier.' Waar eenieder start met het leven prikkelt McCullers de lezer met de dood. Eén van haar hoofdpersonages, J.T. Malone, begint met het laatste stukje van zijn leven. Het blijkt iets bepalends voor het leven van eenieder.

McCullers vertelt in Klok zonder wijzers het verhaal van vier mannen, levend in het jaar 1953. Als eerste maakt de lezer kennis met Malone. Wanneer de apotheker zich niet lekker voelt, ontdekt hij dat hij leukemie heeft en niet meer te redden is. Zonder zijn vrouw en kinderen op de hoogte te stellen van dit feit, gaat hij de laatste periode van zijn leven in. Hij zoekt steun bij de oude, racistische rechter die hem zijn levenswerk voorschotelt: 'J.T., heb je er weleens bij stilgestaan dat het Zuiden wordt meegesleurd in een revolutie die bijna even rampzalig is als de Burgeroorlog?'

Naast deze twee mannen ontmoet de lezer de kleinzoon van de oude rechter: Jester. Jester staat, in tegenstelling tot zijn opa, open in het leven en is allesbehalve racistisch. Hij ontmoet de zwarte wees Sherman en neemt hem mee naar de rechter. Vanaf dat moment draaien de wereldblikken en komt zwart en wit bij elkaar.  

Klok zonder wijzers is zondermeer sterk te noemen. McCullers schrijft een boeiend en samenhangend verhaal rondom vier essentiële thema's: eenzaamheid, onbeantwoorde liefde, intolerantie en vooroordelen en geheimen en verlossing. Dit doet ze op bijzondere wijze. Elk personage dealt op zijn of haar eigen manier met eenzaamheid of een onbeantwoorde relatie. Elk personage toont een bepaalde vorm van intolerantie en heeft zijn eigen vooroordelen. Geheimen staan centraal in elk levensverhaal en verlossing lijkt tot het einde onmogelijk. McCullers toont op deze wijze de grandioze variëteit van de thematiek: het leven is voor eenieder anders, maar tegelijkertijd zo gelijk.

Dit alles onderstreept ze met sterk neergezette personages. De racistische rechter is tot in de puntjes uitgewerkt en doet bij eenieder de nekharen overeind gaan staan. De apotheker die zijn trots niet opzij durft te zetten en niet kan geloven dat zijn leven het einde nadert, vertolkt zijn rol perfect: als lezer voel je zijn verdriet, zijn angst en zijn trots.

Sherman en Jester zijn op hun manier ook sterk uitgewerkt. Zij vertolken wellicht de toekomst van het land, maar laten met hun persoonsvorming meer nog zien dat ze gevormd worden door hun verleden. Jester durft zich te distantiëren van hetgeen zijn opa zegt en dat lijkt sterk. De vraag is echter in hoeverre hij écht los durft te komen. Tegelijkertijd lijkt ook Sherman zijn geschiedenis wel én niet los te kunnen laten. In hoeverre verliest hij zijn haat jegens de man die zijn komaf 'verpestte'? McCullers opent de discussie in haar roman en laat de vraag onbeantwoord.

'Al ziende was ik blind. Al horende was ik doof.' Tegen het einde van Klok zonder wijzers groeit bij elk personage – zoals gebruikelijk – het inzicht. McCullers schroeft het verhaaltempo op en laat hierbij wat steken vallen. De zorgvuldigheid die het eerdere verhaal sierde (het gebruik van prachtige verhaaldetails, de perfecte uitwerkingen van de haast karikaturale personages) raakt meer naar de achtergrond. Tegelijkertijd komt de boodschap van het werkelijke verhaal naar de voorgrond. Klok zonder wijzers wordt daarmee een roman om nog eens goed te overdenken.

Recensie: Klok zonder wijzers - Carson McCullers