Recensie: Winter RECENSIE

Recensie: Winter – Ali Smith 

Winter, het nieuwste boek van Engelse schrijfster Ali Smith, is het tweede deel in het tweeluik Herfst/Winter. Echter, Winter is een opzichzelfstaand werk waarvoor je Herfst niet gelezen hoeft te hebben.

In Winter volgen we Arthur die auteursrechten beschermt voor een internetbedrijf, maar in zijn vrije tijd een natuurblog bijhoudt. Het is kerst en hij staat op het punt om naar zijn moeder te vertrekken als het misgaat tussen hem en zijn vriendin. Omdat hij niet alleen bij zijn moeder wilt aankomen vindt hij een meisje bij de bushalte, Lux, die hij betaalt om met hem mee te gaan en zich voor te doen als zijn vriendin, Charlotte.  De echte Charlotte heeft inmiddels zijn blog overgenomen en schrijft vanuit Arthur berichten die niet waar zijn.

Eenmaal aangekomen blijkt zijn moeder, Sophia, als kluizenaar in een oud huisje te wonen. Ze houdt er niet van om mensen te zien. We komen erachter dat de relatie tussen Arthur en zijn moeder niet best is en ze zijn weinig geïnteresseerd in elkaars leven. Ook de relatie tussen Sophia en haar zus, Iris, is slecht. Iris is een milieuactiviste en anarchist die haar politieke mening verdedigt op de barricades en in alle opzichten het tegenovergestelde van Sophia is. Ook Iris komt voor kerst naar Sophia’s huis.

De kerst waarop de familie samenkomt speelt zich af rond de aanloop naar de Brexit en de start van de regering van Trump. Dit zet het verhaal in een duidelijke context, namelijk een politieke, wat een belangrijk thema is in het boek. Zo is een van de grotere thema’s de vergankelijkheid van de politiek, vooral in tegenstelling tot de veerkrachtigheid van de natuur. Alle gebeurtenissen in het boek lijken hiermee in verband te staan.

Behalve de voor de hand liggende titel en het feit dat het verhaal zich afspeelt in de winter, is de winter ook een rode draad waarlangs het verhaal betekenis krijgt en waar deze thema’s van politiek en natuur in samenkomen. In een van zijn blogs schrijft Arthur: “Dat is wat winter is: een oefening in herinneren hoe je jezelf moet verstillen en dan hoe je weer flexibel tot leven moet komen” (66). De winter is dus metaforisch voor de manier waarop de mens na een periode van stilstand weer vooruit moet bewegen.

Het lijkt erop alsof Smith hiermee probeert te benadrukken en de lezer probeert duidelijk te maken hoe de politiek  van de natuur kan leren, dat de natuur veel veerkrachtiger is dan politiek. Daarmee is deze roman een maatschappijkritische beschouwing die is geschreven in een tijd waarin weerstand tegen het politieke klimaat nodig lijkt te zijn.

Het is een realistisch verhaal, toch lopen er surrealistische en absurde elementen door het verhaal heen. Een voorbeeld hiervan is als Sophia op een avond het hoofd van een kind door haar kamer ziet zweven, als een geest. Ze is niet gealarmeerd, vooral gefascineerd. Door het verhaal heen blijft dit hoofd haar volgen en af en toe duikt het weer in het verhaal op. Ook Arthur heeft een bovennatuurlijke ervaring wanneer hij een grote ronde steen boven de tafel ziet hangen, een fenomeen wat verder niemand ziet.

Toch voelen deze gebeurtenissen niet vreemd aan in de door Smith geschapen wereld. Het klopt. De lezer voelt dat al deze zaken met elkaar verbonden zijn. Zo zit Winter vol met symboliek die de verschillende perspectieven van de karakters en de verschillende sprongen in tijd (zoals de herinneringen aan eerdere kerstvieringen) samenbrengt.

Zo is de beschadigde band tussen de karakters op z’n beurt weer symbolisch voor de gebroken banden in een bredere, maatschappelijke zin. Eigenlijk is Winter dus vooral een verhaal over je leren aanpassen, samen een middenweg vinden. Zo zien we de zussen, ondanks hun verschillende meningen, net als de winter ontdooien en weer flexibel tot leven komen, en tot elkaar. 

Het is een vrij experimenteel boek en het vergt de nodige ruimdenkendheid en concentratie. Maar wie dit kan opbrengen (en wie zich niet laat afschrikken door de surrealistische elementen) wordt zeker beloond. Het resultaat is namelijk een combinatie van een prachtig en ontroerend verhaal over het herstellen van familiebanden en een kritische reflectie op hedendaagse problematiek. Het boek verveelt geen moment en dit heeft alles te maken met Smith’s inventieve manier van vertellen en de urgente boodschap die daarin verborgen ligt. 

Recensie: Winter – Ali Smith