Recensie: Mijn Poolse huis RECENSIE

Recensie: Mijn Poolse huis – Dore van Duivenbode

In Mijn Poolse huis beschrijft Dore van Duivenbode hoe ze vroeger altijd met haar Poolse moeder op vakantie ging naar haar familie en het familiehuis in Oświęcim, Auschwitz. Ze brengt er heel wat onbezorgde zomers door. Pas als ze een jaar of 11, 12 is wordt ze zich bewust van de gruwelijke geschiedenis die zich daar heeft afgespeeld. Eerder vroeg ze zich hooguit af waarom er toch zulke lange rijen bij de ingang van het museum staan… Als ze volwassen is en haar moeder is overleden besluit ze het familiehuis te verkopen. Er komt niemand meer en het wordt geplaagd door steenmarters en everzwijnen, die een puinhoop van de tuin maken en een enorme stank veroorzaken.

Mijn Poolse huis is deels een trip down memory lane, waarin van Duivenbode vertelt over de lange busreizen van vroeger en het eindeloze wachten bij de grens, over dat alles na zo’n vakantie ruikt naar de Poolse worst die haar oma meegeeft naar Nederland, en over de uren in de auto van haar moeder en stiefvader die foto’s maken van Auschwitz, het concentratiekamp en de IG Farbenfabriek.

Maar het is vooral een zoektocht naar een antwoord op de vraag hoe de inwoners van Oświęcim een gewoon en gelukkig leven kunnen leiden op deze door de geschiedenis beladen plek. Vooral als je nog nooit in Oświęcim bent geweest en niet het Staatsmuseum en het concentratiekamp Auschwitz-Birkenau hebt bezocht, bevat Mijn Poolse huis heel wat eye openers. ‘Op de restanten van de oorlog werd nieuw leven gebouwd. Oświęcims verleden is in de stad verankerd.’

Van Duivenbode haalt herinneringen op aan bezoeken aan haar oma, die in een appartement woont dat door krijgsgevangenen is gebouwd. “Na twee bezoeken hoefde zij het Museum Auschwitz-Birkenau nooit meer te zien. Tegelijkertijd woonde ze midden in een wijk die door kampgevangenen was gemaakt. Zag zij de oorlog daadwerkelijk niet of probeerde ze op andere gedachten te komen door in het oneindige te staren?” Ze praat met ouderen die tijdens de oorlog in Oświęcim woonden of er vlak daarna zijn gaan wonen en ze praat met haar eigen leeftijdsgenoten en nichtjes die in Oświęcim zijn opgegroeid. “Onze geboortestad is ingewikkeld, maar heel Polen is ingewikkeld. Niet alleen Auschwitz.”

Van Duivenbode tekent haar bevindingen enerzijds op vanuit een kritische en verbaasde houding en anderzijds met veel gevoel en begrip. Zij kijkt met meer afstand naar Oświęcim, maar omdat zij er zoveel tijd heeft doorgebracht kan ze zich verplaatsen in de blik van de anderen. ‘Ik zag het vroegere SS-hoofdkwartier, zij zagen een middelbare school. Ik zag concentratiekamppalen, zij zagen doodnormale hekken.’ Deze dubbele blik maakt Mijn Poolse huis een enorm fascinerend boek. Het boek leest op zich snel en makkelijk, maar zet je enorm aan het denken en blijft daarom lang hangen. Het blijft moeilijk te bevatten hoe verleden en heden op deze plek onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. 

Recensie: Mijn Poolse huis – Dore van Duivenbode