Recensie: Schrijven in de grauwzone RECENSIE

Recensie: Schrijven in de Grauwzone – Chris Ceustermans

In Schrijven in de Grauwzone construeert biograaf Chris Ceustermans op basis van de vele ongepubliceerde teksten, brieven en gesprekken met familie, vrienden en collega’s de literaire en existentiële zoektocht van schrijver J.M.H. Berckmans. Berckmans, een van de meest oorspronkelijke Nederlandstalige auteurs van de vorige decennia, werd door zijn unieke stem door vele schrijvende collega’s bewonderd. Schrijven in de Grauwzone geeft een beeld van zijn woelige leven. De auteur, Chris Ceustermans, werkte eerder als journalist voor onder meer de Morgen en publiceerde in 2014 zijn debuutroman. Schrijven in de Grauwzone is zijn tweede boek.

Bij de start van het lezen van deze biografie is de schrijver J.M.H. Berckmans een voor mij onbekende auteur. Hoewel Ceustermans al in zijn inleiding aangeeft dat het hier een zeer bekend schrijver betreft, die op zijn omgeving grote invloed had, is zijn werk aan mij voorbijgegaan. De synopsis wekt echter wel nieuwsgierigheid op. Nog steeds zou het werk van Berckmans zeer populair zijn, hetgeen zijn biograaf mooi verwoord in de inleiding waarin hij op een website voor tweedehandsboeken de volgende advertentietekst voor Berckmans’ Café de Raaf nog steeds gesloten aantrof: ‘Niet te koop! Enkel ruilen met ander werk van J.M.H. Berckmans!’ Enkele uren later was de advertentie verdwenen. Twee lezers hadden elkaar ontmoet, aldus Ceustermans.

Schrijven in de Grauwzone boeit vanaf de eerste pagina. Het boek is op vlotte wijze geschreven en begint met een weergave van de voorouders en het gezin van herkomst van Berckmans. De beschrijving van het overlijden van broertje Serge en de reactie van moeder Berckmans hierop naar de andere kinderen geeft in al zijn pijnlijkheid een prachtige illustratie van het wegmaken van gevoelens. Ook de mishandeling door zijn manisch-depressieve vader en het effect hiervan op de jonge Jean-Marie maakt zijn latere zelfdestructie voelbaar. Dit wordt nog extra ondersteund door de brieven aan zowel zijn penvriendin Leentje als boezemvriend Marc. Afwijzing, onbegrip maar ook onvoorwaardelijke acceptatie en liefde voor een zeer eenzaam mens die zich onbegrepen voelt, komen in dit materiaal op bijzondere wijze naar voren. Gesprekken, brieven en observaties worden zo afgewisseld en vormen hiermee een vloeiend beeld van een man die leed aan het leven, maar daarnaast in zijn kringen als taalvirtuoos gold.

Ceustermans slaagt er wonderwel in het leven weer te geven van een tot nog toe (voor mij) onbekend auteur waarbij je niet per se in diens werk geïnteresseerd hoeft te zijn om geboeid te raken door zijn levensverhaal. Schrijven in de Grauwzone is daarmee een biografie zoals een biografie bedoeld is.  

Recensie: Schrijven in de Grauwzone – Chris Ceustermans