Recensie: De kaart van zout en sterren RECENSIE

Recensie: De kaart van zout en sterren – Jennifer Zeynab Joukhadar

Wanneer Nours vader overlijdt, besluit haar moeder met haar drie dochters terug te verhuizen van New York naar Syrië. Nour probeert de herinnering aan haar vader levend te houden door zijn verhalen over Rawiya te herhalen, een meisje in de twaalfde eeuw dat zich vermomt als jongen om bij een beroemde kaartenmaker in dienst te treden. Syrië blijkt veranderd en al snel bereikt het geweld het stadje waar Nour woont. De familie wordt gedwongen te vluchten, en ze nemen dezelfde route als Rawiya honderden jaren eerder. Die is niet geheel zonder gevaar en ze komen voor een keuze te staan die het gezin voorgoed uiteen kan laten vallen. 

De kaart van zout en sterren is in twee categorieën finalist van de Goodreads Choice Awards en winnaar van de Middle East Book Award in Youth Literature. Voor beide competities geldt dat ze in 2018 plaatsvonden. In 2019 is het moment aangebroken dat het verhaal in het Nederlands verschijnt. In totaal kan het verhaal gelezen worden in meer dan zestien verschillende talen. Hetzelfde Instagram-worthy ontwerp op de flap wordt bij meerdere vertalingen gebruikt.

Het duurt lang voordat je in het verhaal wordt gezogen. Als je de eerste tweehonderd bladzijdes achter de rug hebt, zit je er opeens toch helemaal in. Gelukkig! Vanaf dat moment ben je er als lezer absoluut van overtuigd dat Zeynab Joukhadar een onwijs sterk verhaal heeft neergezet. Ze geeft een briljant sfeerbeeld van het Midden-Oosten, waarbij cultuur en geweld allebei knokken om de hoofdrol.

De kaart van zout en sterren bevat moeilijke woorden voor lezers die geen Arabische voorkennis hebben. Woorden als oem, am, baba en uitdrukkingen als Inshallah zijn slechts enkele voorbeelden van Arabische tekst die gebruikt wordt. Hierdoor wordt het moeilijker om bijvoorbeeld de onderlinge banden tussen de personages te begrijpen. Het duurt niet lang voordat je het woord baba, met behulp van de context, hebt ontcijferd. In tegenstelling tot baba, zijn de woorden am en oem moeilijker. Hoewel sommige uitdrukkingen wel worden uitgelegd of vertaald, gebeurt dit jammer genoeg niet bij alle woordjes.

De verhalen van Nour en van Rawiya zijn qua hoeveelheid tekst, tempo en gebeurtenissen mooi in balans. Beide verhalen zijn interessant en hebben eigen, speciale dingen, maar overlappen ook in locatie, materialen, gebeurtenis of gevoelens. Hierdoor versterken de verhalen elkaar en zorgen ze voor elkaars diepgang. Het blijft bijna het hele boek onbekend hoe oud Nour is. Toch is Nour een heel fijn hoofdpersonage. Bovendien heeft ze iets unieks, namelijk dat ze geuren, getallen en letters in kleuren “ziet”. Aan het einde van De kaart van zout en sterren helpt deze eigenschap mee met het verklaren van de titel. Daarnaast weet ze – of eigenlijk weet Zeynab Joukhadar - hoe ze dingen moet omschrijven. “Als ons brood op is, scheppen we het vlees en de rijst met onze handen op. Het smaakt naar lachen, warme dekens, droge sokken en verhaaltjes voor het slapengaan. Een poosje vergeet ik alles en sluit ik alle donkere plekken af die zich als holten in me hebben gevormd.”

De kaart van zout en sterren kost de lezer in het begin energie, maar zodra de lezer in het verhaal zit, gééft het energie. De taal van Zeynab Joukhabar is geweldig. De lezer wordt hebberig van omschrijvingen die heuse taal-kunstwerkjes zijn en wil meer. Soms wordt er gestruikeld over Arabische woordjes of uitdrukkingen, maar dit haalt het verhaal niet naar beneden. Het verhaal is sterk, diepgaand en harmonieus.

Recensie: De kaart van zout en sterren – Jennifer Zeynab Joukhadar