Recensie: Een vrouw alleen RECENSIE

Recensie: Een vrouw alleen - Ilana Hammerman

In 1987 bezoekt Ilana Hammerman voor het eerst de Gazastrook samen met Edit Doron, een taalkundige uit Jeruzalem. Eens in de zoveel weken rijden ze vanuit Jeruzalem naar een Checkpoint bij de grens om in gesprek te gaan met Gazanen. Hun vriendenkring breidt zich uit, maar de verhoudingen komen op scherp te staan door de eerste Intifada. Of stonden ze dat al? Door middel van ontmoetingen met de mensen zelf in Gaza, gevangenissen en vluchtelingenkampen krijgen de twee vrouwen steeds meer een beeld van hoe de situatie daar daadwerkelijk is. Deze ontmoetingen leiden tot een verslaggeving, al dan niet gepubliceerd, en dit werd uiteindelijk de basis voor het boek Een vrouw alleen. 

Het boek wordt grotendeels verteld in de derde persoon vanuit het perspectief van Ilana Hammerman. Later wijzigt dit naar de eerste persoon. In het eerste gedeelte wordt voornamelijk gebruik gemaakt van ‘haar’ en ‘de vrouw’ om de hoofdpersoon aan te duiden. Dit zorgt voor een afstand naar de lezer toe en dat wordt versterkt doordat het verhaal leest als een verslag, wat het in feite ook is. Het beschouwende element wordt echter afgezwakt doordat de mening van de auteur, in de vorm van enig sarcasme en/of ironie, tussen de regels door wel degelijk aanwezig is. 

De laatste zeventig pagina’s is een verslag van hoe de verhalen in het boek tot stand zijn gekomen en wordt vanuit de eerste persoon geschreven. Hierin is duidelijk de passie van de auteur voor dit onderwerp te lezen, en dat maakt ook dat de tekst zelf wat prettiger leest en meer indruk maakt. 

Sowieso laat dit boek een blijvende indruk achter. Ilana Hammerman toont de absurde regelgeving van een onderdrukker die ooit zelf de onderdrukte was, maar daar niet van geleerd heeft. In positieve zin dan. Het is verhelderend, en shockerend, om de verhalen van binnenuit te lezen, verhalen die niet algemeen bekend zijn of aan ons worden getoond als het om de oorlog in Palestina, de Gazastrook of Israël gaat. Het zijn verhalen van mensen die daar leven en overleven, die een bestaan proberen op te bouwen tussen de waanzin van regeringslieden die zelf ook niet meer lijken te weten waar het in feite omgaat. 

Het is niet voor te stellen hoe je in een dergelijk land kan overleven. Dat er mensen in opstand komen is begrijpelijk, maar tegelijkertijd laat Ilana Hammerman in Een vrouw alleen zien dat dat ook het in standhouden van het probleem is. Met haar boek wil ze mensen ertoe zetten ‘nee’ te zeggen tegen de onderdrukking, tegen de opstanden, en ‘ja’ tegen nieuwe mogelijkheden en tegen het doorbreken van grenzen. Letterlijk en figuurlijk.

In opzet is het verhaal ten dele geslaagd. De (wan)toestanden die in Een vrouw alleen aan de kaak worden gesteld zijn verbazingwekkend en tenenkrommend. Het lijkt haast wel dat de regering als doel heeft ‘de ander zoveel mogelijk tegen te werken’ en daarin slagen ze goed. Het is ook goed om dit soort verhalen naar buiten te brengen, zelfs al geeft het Israël een negatieve bijsmaak. Doordat Ilana Hammerman zelf Joods is, kan ze uiteraard wat ongenuanceerder zijn in haar kritiek. Helaas wordt de lezer zo op afstand gehouden door de invulling van het gekozen perspectief en de vorm van het verhaal, dat de verslaggeving, hoe absurd dan ook, niet lijkt te raken.  

Desalniettemin mogen de verhalen uit dit boek niet genegeerd worden en is het juist goed aan te blijven tonen dat een oorlog twee kanten heeft, met een eigen wereld aan mensen die hun bestaan hebben tussen de puinhopen van machtsbeluste regeringen en een wrok van trots en eer. 

Een vrouw alleen is een ode aan de mens die ‘ja’ durft te zeggen tegen hetgeen men ‘nee’ dient te zeggen omdat dat zo is besloten door een leidende partij.

Recensie: Een vrouw alleen - Ilana Hammerman