Recensie: Overtocht naar India RECENSIE

Recensie: Overtocht naar India – E.M. Forster

De bejaarde mevrouw Moore reist in 1920 samen met haar schoondochter in spé Adela Quested naar India. Haar zoon Ronny woont en werkt daar en het is de bedoeling dat Ronny en Adela elkaar beter leren kennen alvorens ze in het huwelijk stappen.

De Engelse kolonisten vormen een hechte gemeenschap en de nieuwelingen worden hartelijk verwelkomd. Er is wel contact met de lokale bevolking, maar dat wordt toch vooral als een noodzakelijk kwaad gezien; de meeste Engelsen voelen er weinig voor omgang met hen te hebben. Mevrouw Moore vormt hierop een uitzondering en via haar krijgen de dames contact met de Indiase dokter Aziz, die hen wil begeleiden op een dagtocht naar de grotten van Marabar. Maar na een gebeurtenis aldaar wordt duidelijk hoe gevoelig de onderlinge verhoudingen liggen en dat, wanneer het erop aan komt, mensen gedwongen worden om te laten zien bij wie ze horen.

Door het lezen van Overtocht naar India word je je ervan bewust hoe ons taalgebruik is veranderd ten opzichte van een halve eeuw geleden. En dat betekent aandachtig lezen, anders raak je echt de draad kwijt. De auteur werkt niet met terugblikken en richt zich volledig op het hier en nu; hij veronderstelt de nodige kennis van het koloniale India en gaat ervan uit dat de lezer naar de woordenlijst achterin bladert als de vele titels en Indiase woorden die er gebruikt worden het zinsbegrip doen afnemen. Ook heeft hij een bloemrijke, uitweidende manier van schrijven die je moet aanspreken. Voor mij is het tempo te traag en de alwetende verteltrant te pathetisch; voor een ander is het langdurig stilstaan bij zaken en het oog voor detail juist misschien van een poëtische schoonheid.

De auteur besteedt veel aandacht aan de verschillen in gedrag en gewoontes tussen de Engelsen en de Indiërs en laat daar ook de nodige conclusies op los. Dat is enerzijds prettig, want door de veelheid aan personages (en het feit dat de auteur ze soms bij voornaam, soms bij achternaam en soms bij functie noemt) heb je geheugensteuntjes nodig. Aan de andere kant word je daarmee als lezer ook enigszins ‘lui’ gehouden; er blijven niet veel vragen over.

De gespannen verhouding tussen de Indiërs en de Engelsen wordt treffend weergegeven in Overtocht naar India. Het dedain van de Engelsen versus het wantrouwen van de Indiërs druipt uit elke conversatie, maar het onbegrip ook. Er is wel degelijk de wens om nader tot elkaar te komen, maar de grote cultuurverschillen zorgen voor verwarring en irritatie. 

Omdat de auteur niet slechts aan één personage het woord geeft, maar aan allemaal, worden de verschillende visies goed in kaart gebracht en dat stelt je als lezer zelf in staat een visie te vormen.

Duidelijk is in ieder geval dat het vasthouden aan je eigen cultuur bij zowel de Indiërs als de Engelsen een manier lijkt te zijn om met veranderingen om te kunnen gaan. En dat is een thema dat vandaag de dag ook nog speelt in de wereld om ons heen.

Hoewel het boek verfilmd is ( ‘A passage to India’) en dit ook niet het enige boek is dat A. M. Forster heeft geschreven, leverde Overtocht naar India mijn geen plezierige leeservaring op. Door de verheven schrijfstijl en de grote hoeveelheid personages met wie ik me niet makkelijk kon identificeren kostte het me moeite om het boek uit te lezen.

Ik kan daarom aan Overtocht naar India niet meer dan 2 hartjes geven.

Recensie: Overtocht naar India – E.M. Forster