Zwarte schuur - Oek de Jong RECENSIE

Recensie: Zwarte schuur - Oek de Jong

Maris Coppoolse is een gevierd schilder die na een grootse tentoonstelling in het Stedelijk Museum opnieuw geconfronteerd wordt met een allesbepalende gebeurtenis uit zijn jeugd. Een journalist is in zijn verleden gaan graven en heeft daar een schokkende ontdekking gedaan die hij nu ook kenbaar maakt in een grote coverstory over Maris. De wereld kantelt, want het evenwicht waar hij zijn hele leven al naar heeft gezocht, dreigt nu weer ernstig verstoord te worden. Kan hij overeind blijven? Of zullen de herinneringen hem verzwelgen, hem meevoeren op de golven naar de open zee?

Oek de Jong levert met Zwarte schuur een indringend portret af van een gekwelde man. Allesoverheersend is daarbij de schuld van de man, of in ieder geval de schuld die hij voelt sinds zijn veertiende, sinds de fatale dag. Een jongen van veertien die op een verkeerd moment op een verkeerde plaats is, en daardoor verkeerd reageert. Dít moment in de zwartgeteerde schuur zal zijn leven en dat van zijn hele familie bepalen, en ook daarover voelt Maris zich nog steeds schuldig. Hij ziet nog steeds het verdriet van zijn vader voor zijn ogen, hoe die zijn geliefde eiland moest achterlaten en inruilen voor de stad, en hoe ontheemd zijn moeder was na het verhuizen.

“Meisjes wilden aan hem peuteren. Het begon met een mee-eter in zijn gezicht die ze wilden uitdrukken, en weldra peuterden ze aan zijn bestaan. Ze wilden er een plaats in krijgen, ze wilden er deel van uitmaken, en vooral wilden ze vastigheid. Maar hij gaf ze geen vastigheid.”

Zwarte schuur is geschreven in een rauwe stijl. Nietsontziend en ongefilterd lijkt het soms wel, worden de gedachten en handelingen van Maris Coppoolse onder de loep genomen.
Als lezer krijg je de verwarring, de twijfels en de bovengenoemde schuldgevoelens keihard mee. De hoofdpersonages worstelen met zichzelf én met elkaar, en dat komt tot uiting in de conversaties. Die zijn soms op het ongemakkelijke af om te lezen, alsof je bij twee mensen staat die met elkaar praten over iets wat je niet mag horen, alsof het soms té intiem is.
De zinnen zijn duidelijk van structuur en taal en laten weinig aan de verbeelding over, maar voelen daardoor des te realistischer aan.

Het verhaal bevat grote flashbacks, die het verleden van Maris uit de doeken doen, eigenlijk zijn hele leven en hoe dat in grote mate bepaald wordt door het ene moment op zijn veertiende. Het is bijzonder om te zien hoe het soms op onverwachte ogenblikken een grote invloed kan hebben. Hoe het een bepaalde reactie kan sturen en hoe je daar als lezer over gaat nadenken. Dat is ook de kracht van Zwarte schuur. De psychologie is zo diepgaand dat het je niet loslaat. Het verhaal zelf kent enkele dode momenten, maar de stijl en de uitwerking van de personages maken dat meer dan goed.

Ook al voelt de schrijfstijl erg realistisch aan, de personages zijn niet de reguliere ‘buurman-types’. Dat maakt het deels interessant en deels creëert het wat afstand. Hun gevoelens zijn herkenbaar, maar het zijn stuk voor stuk erg bijzondere karakters. Maris vormt het centrale hoofdpersonage en daaromheen draaien verschillende grote personages en enkele nevenpersonages. De Jong balanceert alles mooi uit en houdt de wereld van het verhaal bewust erg klein. Vooral de nevenpersonages vervullen vaak een functie, ze laten een deel van het karakter van Maris zien. Zoals wanneer hij een lifter vanuit Parijs meeneemt naar Amsterdam.

De sfeer in Zwarte schuur is op en top melancholisch en dat is zo sterk voelbaar dat het zelfs blijft nazinderen na het omslaan van de laatste pagina. Je wordt niet gelukkig van dit boek, maar het grijpt je vast en kruipt onder je huid. Het thema ‘schuld’ vormt zich en krijgt een plek in het hoofd van de lezer. Hoe kan een moment in je jeugd de kracht hebben om je hele leven te ontregelen? Waarom raak je bepaalde gevoelens die daarmee samengaan nooit meer kwijt? Ben je na een trauma een beschadigd persoon, die moeite heeft om de samenleving te ondergaan zoals andere mensen dat doen?
Deze psychologische vraagstukken krijgen tussen de regels door een plek in het verhaal. Combineer daarmee de rake stijl van Oek de Jong en dan weet je dat je een indringend boek in handen hebt.

Recensie: Zwarte schuur - Oek de Jong