Universalis - Marco Malvaldi RECENSIE

Recensie: Universalis - Marco Malvaldi

Marco Malvaldi Universalis; De geheimen van Leonardo da Vinci is al in 2018 geschreven, maar nu pas in het Nederlands uitgegeven.  De Italiaanse auteur Marco Malvaldi is in principe gespecialiseerd in misdaadromans en ook deze historische roman over Leonardo Da Vinci heeft hij als een soort detective geschreven.

Rond 1493 bestaat het huidige Italië zoals wij dat kennen helemaal nog niet. De gebieden zijn verdeeld in stad-staten en vallen onder heerschappij van diverse adellijke families, die allemaal concurrenten van elkaar zijn en voortdurend met elkaar overhoop liggen. Als ook nog eens buitenlandse koninkrijken zoals Spanje en Frankrijk zich met de politieke macht gaan bemoeien en hun vetes op "Italiaans" grondgebied willen uitvechten, wordt het helemaal een politiek wespennest. Geheime allianties; complotten en politieke moorden zijn aan de orde van de dag. Daar komt dan nog bij dat op de drempel van de overgang naar de 16e eeuw de Renaissance grote invloed heeft. Niet alleen op de kunst, maar ook op de levensstijl; normen en waarden en een roep om minder invloed van de Kerk en pauzen in Rome. Leonardo da Vinci, oorspronkelijk afkomstig uit de bakermat van de Renaissance, de stad-staat Florence, is de personificatie van de Renaissance mens. Hij is momenteel in dienst van de Hertog van Bari, Ludovico "De Moor" Sforza, heerser over de stad-staat Milaan. Hij heeft al diverse schilderijen voor hem gemaakt, maar hij heeft Ludovico ook een ruiterstandbeeld van diens vader beloofd.  Bij deze laatste opdracht zit het Leonardo echter niet mee. Een 7 meter hoog bronzen beeld is niet op de gebruikelijke manier te gieten en eigenlijk als geluk bij een ongeluk (het ruiterstandbeeld komt er nl. nooit) ontdekt Leonardo wel hoe je op een bepaalde manier kanonnen kunt gieten, die niet exploderen na één keer afschieten. Want ondertussen is Leonardo ook nog eens Ludovico's wapenexpert; uitvinder en privédetective. Die laatste hoedanigheid krijgt Leonardo per toeval aangemeten, wanneer er op het binnenplein voor het paleis van de Sforza's een dode wordt gevonden, die duidelijk vermoord is, maar waar niemand direct de doodsoorzaak van kan vaststellen, behalve Leonardo via een autopsie (wat vroeger eigenlijk verboden was!).

Het verhaal van Universalis is intrigerend en op een hele leuke speelse manier geschreven. Marco Malvaldi geeft ons een kijkje in het dagelijkse leven van mensen rond 1493, maar hij neemt de lezer met name mee in de wereld van politiek en macht en hoe een geniaal persoon als Leonardo da Vinci, een bastaard en van lagere komaf, zichzelf op het hoogste niveau staande houdt. Het gekonkel aan het hof. Politieke huwelijken en allianties, die weer leiden tot liefdesrelaties met maîtresses, die eigenlijk net zo politiek beïnvloed zijn. Alles draait om macht en uiterlijke schijn. Het laten geloven dat....

Marco Malvaldi zet werkelijk historische figuren neer en volgt ook de historische feiten om de karakters van deze personen zo waarheidsgetrouw neer te zetten en uit te werken. Zo geeft hij het verhaal een stevige historische basis. Veel gebeurtenissen en verloop van situaties berusten bovendien ook echt op historische feiten, maar de kern van het verhaal is echter fictie. En ondanks dat wij weten dat het fictie is, het zit behoorlijk geloofwaardig in elkaar... het zou best een goed complot geweest kunnen zijn in die tijd.

Malvaldi heeft een opmerkelijke schrijfstijl. Zijn taalgebruik is helder en vlot en hij speelt met de taal. Zo eindigt hij iedere scene en dialoog met een zin en laat hij deze zin in een iets gewijzigde vorm weer het begin vormen van de volgende scene/dialoog. Of de beginzin van de volgende scene vormt als het ware een antwoord op de eind zin van de vorige situatie. Heel kunstig. Bijvoorbeeld: "Vond u hem ook nerveus? Ludovico?" eindigt de dialoog tussen twee Fransen  over de houding van de hertog Sforza.  "Natuurlijk ben ik nerveus, Galeazzo" begint de dialoog tussen twee Milanesen duizenden kilometers verderop. En deze scene eindigt weer met "Ik hoef u niet te zeggen dat u hier met niemand over moet praten...", waarop de volgende scene begint met "Natuurlijk, natuurlijk. We zullen het er met niemand over hebben", maar die nieuwe scene gaat dus over heel iets anders.

Tussen de dialogen door geeft Malvaldi uitleg over de gebruiken; normen en waarden; spreekwijze en politieke bijbedoelingen van de mensen in de Renaissance periode. Ook richt hij zich op humoristische wijze direct tot de lezer met een op- of aanmerking. Dat kun je vervelend vinden, omdat dit je misschien van het verloop van het verhaal afleidt, maar aan de andere kant krijgt Malvaldi op deze manier wel iets unieks voor elkaar. Hij maakt een historisch verhaal op deze wijze wel aantrekkelijk én begrijpelijk voor de jongere generatie lezers.  Het is namelijk best opvallend, dat de huidige generatie alles weet van technologie en de wereld klein is door middel van multi media. Men is helemaal into fantasy en scifi, maar men heeft niet echt veel interesse meer in de echte geschiedenis, waar alles uit voortgekomen is. Da Vinci de schilder kennen ze wel, maar dat hij ook een uitvinder; wapenontwerper en ronduit een genie was, weten velen niet echt. De macht van de kerk t.o.v. de seculaire wereld en wat voor gevolgen dat had, is men vergeten. En zeker de ingewikkelde wereld van de stad-staten van wat nu Italië is, daar is bijna een handleiding voor nodig om het te kunnen volgen en die geeft Malvaldi ons via zijn "commentaren".  Hij koppelt bepaalde onderwerpen terug naar onze moderne tijd en legt ze uit aan de hand van vergelijkbare moderne alternatieven. Als je deze interrupties zo bekijkt is het niet vervelend, maar juist interessant. Dit is dan ook precies de bedoeling die Malvaldi ermee heeft , want als boodschap voorin het boek zet hij: "Voor alle juffen en meesters in het openbare onderwijs".

Universalis als verhaal is door al deze aspecten zeker interessant. Je krijgt wat mee over de achtergronden van Da Vinci's meesterwerken zoals de portretten van twee van Ludovico Sforza's maîtresses: de dame met de hermelijn van Cecilia Gallerani en La Belle Ferronnière van Lucrezia Crivelli. De titel van het boek Universalis wordt duidelijk als blijkt dat Leonordo niet in de val trapt die de Fransen voor hem uitzetten om hem te chanteren met vermoedens van homoseksuele handelingen. In plaats van het bed in te duiken met het lokaas, tekent hij de naakte man omdat hij de perfecte afmetingen heeft en dat is volgens Malvaldi's versie de Homo Universalis tekening.

Universalis begint met een opsomming van personen "Dramatis Personae" en dat is een beetje teveel van het goede. Na de eerste twee bladzijden (en het zijn er 9 inclusief een stamboom), ben je de draad al kwijt, want het zijn ook van die makkelijke namen.... Het is echter best wel grappig om te lezen vanwege Malvaldi's humoristische opmerkingen erbij. Gewoon even doornemen dus met een glimlach en dan vergeten, want in het verhaal mis je er niets aan.

Al met al geeft ik Marco Malvaldi Universalis 4 hartjes, omdat het toch een beetje wennen is om niet helemaal weg te kunnen zakken in 1493, vanwege de opmerkingen tussendoor, hoe interessant ze ook zijn. Verder zeker een aanrader en ook goed ingespeeld op de huidige trend van boeken en films met Leonardo da Vinci in de hoofdrol.

Recensie: Universalis - Marco Malvaldi