Gratie - Aravind Adiga RECENSIE

Recensie: Gratie - Aravind Adiga

Dhananjaya 'Danny' Rajaratnam komt uit Sri Lanka en is al drie jaar illegaal in Sydney. Hij werkt als schoonmaker en woont boven een winkel. In zijn dagelijks leven probeert hij op te gaan in zijn omgeving. Hij verft zijn haar en past zijn accent aan aan de Australiërs om hem heen, om maar zo weinig mogelijk op te vallen. Dan hoort hij dat een van zijn vroegere klanten is vermoord. Danny heeft een vermoeden wie het gedaan heeft. Maar als hij zich bij de politie zou melden, ook al is het met de beste bedoelingen, wordt hij vrijwel zeker het land uitgezet. Zo staat Danny voor een dilemma. Want kan hij leven met het feit dat de moordenaar ermee wegkomt als hij voor zichzelf kiest?

Met zijn debuut De witte tijger won Aravind Adiga in 2008 de prestigieuze Man Booker Prize. Na een aantal jaren stilte is Gratie zijn nieuwe boek. Hier beschrijft Adiga één dag uit het leven van de illegaal in Australië wonende Danny. We volgen hem bijna van minuut tot minuut, vanaf het moment dat hij op weg is naar zijn eerste schoonmaakadres van die dag. Met zijn stofzuiger op zijn rug, zichzelf met lichte spot omschrijvend als een astronaut.

Wat vooral blijft hangen uit Gratie, is hoe het leven is voor migranten die ergens illegaal verblijven. Danny is zich constant bewust van zijn omgeving. Van een blik die net even langer op hem blijft hangen dan nodig, een verkeerde beweging die hem in aanraking kan brengen met de politie. Want elk moment van de dag hangt de dreiging boven zijn hoofd dat hij ontdekt kan worden en het land uitgezet. Daarom doet hij zo ontzettend zijn best zich aan te passen aan zijn omgeving.

Danny heeft een scherp observatievermogen en is ontzettend precies – iets dat nog eens benadrukt wordt door de tot op de minuut precieze tijdsaanduidingen door het verhaal heen. Daardoor kan Adiga ons in Gratie via Danny een interessant inkijkje geven in de maatschappij in Australië. Een beetje kritisch, maar vooral met veel humor. Zo verbaast Danny zich erover dat er zoveel mensen rondlopen in shorts en dat dat niemand iets uitmaakt. Je kunt je zo voorstellen dat de auteur zich daar zelf over verbaasd heeft bij zijn eerste bezoek aan Australië.

Het contrast met de wereld waarin Danny opgegroeid is, waar we via flashbacks op terugblikken, kan bijna niet groter zijn. In die fragmenten is Gratie op zijn meest poëtisch, en Adiga op zijn best. Want als de nieuwigheid van de scherpe blik van Danny eraf is, begint zijn nervositeit langzaam op de zenuwen te werken. Ook het verhaal zelf valt in herhaling. De man die Danny van de moord verdenkt, blijft hem maar terugbellen en bedreigen met aangifte bij de immigratiedienst, en Danny's reactie is steeds ongeveer hetzelfde.

Zo verliest Gratie met iedere pagina langzaam steeds meer aan kracht. Jammer, want met deze originele insteek in handen van een vaardig schrijver had Adiga hier echt iets neer kunnen zetten. Hij brengt een wereld aan het licht die velen van ons niet kennen en ook niet zien, zoals Danny meerdere malen opmerkt. Maar zelfs de aparte, toch zeer leesbare manier van schrijven van deze prijswinnend auteur kan niet voorkomen dat het verhaal ondanks alles toch een beetje saai wordt.

Recensie: Gratie - Aravind Adiga