Het smartlappenkwartier - Philip Snijder RECENSIE

Recensie: Het smartlappenkwartier - Philip Snijder

Opgesloten in familieverband

Philip Snijder schrijft over wat hij kent; al zijn romans behelzen 'autobiografisch gevoede fictie', zoals zijn uitgever het omschrijft, gebaseerd op de herinneringen van zijn jeugd. Deze bracht hij door in de verpauperde volksbuurt op Bickerseiland in hartje Amsterdam, wat hem schijnbaar niet onbewogen heeft gelaten. In Snijders eerdere werk staat zijn vader al eens centraal (Het geschenk, 2014), zijn zus (Bloed krijg je er nooit meer uit, 2016) en in zijn meest recente roman Het smartlappenkwartier is zijn moeder aan de beurt, een vastgeroeste, ongeschoolde en wereldvreemde vrouw die nog nooit meer dan een paar stappen buiten Bickerseiland heeft gezet.

Haar zestienjarige zoon, de ik-persoon, vertelt over zijn leven op Bickerseiland. Over de onbehaaglijke sfeer thuis, over zijn wens om zo snel mogelijk zijn diploma te behalen en te vertrekken, maar vooral over de groeiende haat die hij voelt voor zijn moeder. Wanneer zijn moeder plotseling verdwijnt op een verder normale zondagmiddag, is het gezin en de hele familie op Bickerseiland in rep en roer. Na een telefoontje van zijn moeder, dat alleen voor hem is bestemd, belooft hij naar haar toe te komen om haar verhaal te horen. Schoorvoetend stapt hij op zijn brommer en dwaalt in gedachten af naar zijn herinneringen aan vroeger, met als enige lichtpuntje het moment dat zijn moeder aan zijn bed kwam zitten om samen smartlappen te zingen, maar waarin gevoelens van schaamte, strijd en afgunst domineren.

Doordat Het smartlappenkwartier op waarheid is gebaseerd, komen de ik-persoon en de moeder echt tot leven. Hierdoor is het af en toe zelfs ongemakkelijk om te lezen over de sterke haatgevoelens die de ik-persoon heeft tegenover zijn moeder. Je gaat hier als lezer in mee, totdat zijn moeder haar eigen verhaal begint te delen. Ze wordt menselijker, zachter, en het gevoel van diepe afgunst dat je gaandeweg voor haar hebt ontwikkeld voelt minder terecht. Aan de overige personages, waaronder de vader van de ik-persoon, zijn jongere zusje en hun familie op Bickerseiland wordt minder aandacht besteed, waardoor je hen nauwelijks leert kennen. Maar het verhaal draait dan ook niet om hen.

Het smartlappenkwartier voelt bijna als een dagboek; een plek voor Philip Snijder om al zijn herinneringen aan vroeger op te schrijven, zodat ze niet worden vergeten. Het dient geen hoger doel, en het gaat niet ergens naartoe. Snijder beschrijft een periode uit zijn leven en schetst een beeld – levendig, dat wel, maar ook fantasieloos. Door zo stevig vast te houden aan de realiteit, ontbreekt de ruimte om af te wijken van de gebaande paden en de zoektocht naar zijn moeder verder uit te diepen. Oftewel, het literaire, fictieve deel van het boek had een grotere rol mogen spelen.

Maar misschien is dat helemaal niet wat Philip Snijder met Het smartlappenkwartier wilde bewerkstelligen. Op de achterflap staat dat hij werkt aan een 'hecht oeuvre met grote zeggingskracht', wat volgens mij betekent dat hij verslag zal blijven doen van zijn worsteling met zijn afkomst en familie, totdat hij alle periodes en familieleden uitvoerig heeft behandeld.

Recensie: Het smartlappenkwartier - Philip Snijder