Rosa's oorlog - Tanya Commandeur RECENSIE

Recensie: Rosa's oorlog - Tanya Commandeur

Een vreemdeling spoelt in 1942 aan op Katendrecht. Hij wordt meegenomen en opgevangen boven een café. Daar woont ook de Surinaamse Rosa met haar gehandicapte broertje Lucky. Katendrecht is een goede plaats om te schuilen, want vanwege een verbod op het bezoeken van prostituees mogen de Duitsers hier niet komen. De vreemdeling herinnert zich niets van zijn verleden en weet zelfs zijn eigen naam niet. Wie is deze man en waar komt hij vandaan? Vormt hij een gevaar voor de bewoners boven het café?

De personages zijn ieder op zich krachtig neergezet. Zo ook het heden en verleden van de gehandicapte jongen, Lucky. Hij wordt door de Surinamers gezien als gevaar, zijn verhaal en hoe hij terecht komt in het Nederland in de Tweede Wereldoorlog met zijn donkere uiterlijk en zijn handicap, is aangrijpend om te lezen. Zijn krachtige zus is een voorbeeld voor iedere vrouw. Zij zorgt voor hem en is als een moeder voor haar broer. Ook het verhaal van de vreemdeling, die zijn geheugen kwijt is en deze beetje bij beetje, terugvindt is prachtig. Zonder al te veel te verklappen: zijn verleden is pijnlijk en doordat hij steeds meer herinnert kom je achter zijn afschuwelijke herinneringen.

Het verhaal is geschreven vanuit oogpunt van Rosa en de vreemdeling. Het is alsof Rosa tegen je praat: zo begint ze bijvoorbeeld met 'nog even over Meneer Troost..' hierdoor lijkt het alsof ze tegen je praat en haar verhaal daadwerkelijk tegen je vertelt. Vooral als het verhaal van de vreemdeling en Rosa samenkomt, begint het interessant te worden. Verschillende culturen komen bij elkaar, zoals de Surinaamse cultuur op de Kaap in Rotterdam ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Daarbij komt ook de Joden en de Duitsers aan bod, maar nu verweven met de nog wat onbekende Surinaamse cultuur en de slavernij in de kolonie Suriname welke door de Nederlanders tijdens de oorlog nog bezet was. 

Er wordt veel gestoeid met onbekende termen en namen, zoals bakra's. Het is niet gelijk uit de context te halen wat deze Surinaamse woorden betekenen. Het voegt zeker iets toe aan het verhaal, maar het is jammer dat je niet direct begrijpt wat Tanya Commandeur bedoelt. Soms worden woorden vaker gebruikt en kom je er verderop in Rosa's oorlog achter dat het 'blanke' betekent.

Waar en wanneer het zich afspeelt is vaak onduidelijk en de sprongen in de tijd zijn wat verwarrend voor de lezer, waar zijn ze nu? Welke tijd speelt het zich af? Het was fijn geweest als ieder hoofdstuk een bijschrift had met een jaartal en plaatsnaam: je moet namelijk goed opletten op aanknopingspunten om te achterhalen of het zich in Suriname of in Nederland afspeelde en op welk moment in de tijd.

Een bijzondere en unieke invalshoek heeft Rosa's oorlog: dit vanuit een bevolkingsgroep die erg onderbelicht blijft in verhalen over de oorlog. De research van Tanya Commandeur is erg grondig en dat is bewonderenswaardig aan het verhaal. Zo zijn de gebeurtenissen perfect uitgewerkt en helemaal nagetrokken. Ze passen goed in het verhaal over Rosa en de vreemdeling. Denk bijvoorbeeld aan de slavernij in Suriname waar je met flashbacks meer over te weten komt, of het bombardement tijdens de oorlog in Rotterdam.

Dit alles maakt Rosa's oorlog erg interessant en door de korte hoofdstukken en goede spanningsopbouw lees je snel door het boek heen. Samen met de toegankelijke schrijfstijl en de Surinaamse woorden maakt het het een uniek geheel die je geboeid houdt.

Over het einde zullen de meningen wel verschillen, want er is een open einde. Natuurlijk verschilt het of dit jouw smaak is, maar het is vrij cru dat je van sommige gebeurtenissen de afloop niet te weten komt en je dit zelf moet invullen. Het zorgt ervoor dat je dagen na het lezen nog steeds mijmert over Rosa's oorlog.

Toch is het een enorm sterk verhaal en vloeien verschillende culturen - de Surinaamse, Joodse, Duitse en Hollandse - in elkaar over. Soms gaan deze culturen hand in hand en soms botst dit. Tanya Commandeurs research is erg goed en het lijkt alsof ze zelf ooggetuige was van deze tijd. De Surinaamse woorden zorgen ervoor dat je af en toe op Google iets moet opzoeken als je niet helemaal bekend bent met deze tijd (let op: achterin staat een woordenlijst met uitleg wat deze woorden betekenen, maar het kan zo zijn dat je hier pas na het lezen van het verhaal achter komt). Lees dit prachtige verhaal dat niet alleen leerzaam is, maar ook bij je binnenkomt door de krachtig neergezette personages.

Recensie: Rosa's oorlog - Tanya Commandeur