Moon Tiger - Penelope Lively RECENSIE

Recensie: Moon Tiger - Penelope Lively

Schrijfster Claudia Hampton wacht op haar dood en schrijft ondertussen 'Een geschiedenis van de wereld'. En, en passant, die van haarzelf. Uit de diepste krochten van haar geheugen komen herinneringen naar boven over haar familie, met name haar broer Gordon en diens vrouw Sylvia, over haar dochter Lisa en diens vader Jasper, met wie Claudia een interessante relatie had, en over haar liefde voor de soldaat Tom, die ze tijdens de oorlog in Caïro leerde kennen. Claudia overschouwt haar leven en neemt de lezer mee op deze verre-van-saaie trip.  

"Chronologie irriteert me. In mijn hoofd bestaat geen chronologie." 

Dat is een zin die je al op de tweede pagina van dit wonderbaarlijke boek vindt. Misschien lees je er in eerste instantie overheen of denk je niet dat hij heel belangrijk is, maar Penelope Lively geeft daar al een opmaat naar de rest van Moon Tiger. Want de chronologie tijdens het vertellen van Claudia's levensverhaal is op sommige momenten inderdaad ver te zoeken.  Het wordt op die manier een instrument dat het karakter van de oude vrouw weergeeft. Ze is op het einde van haar leven gekomen en wil haar verhaal vertellen, en dat doet ze op geheel eigen wijze. Wat een ander voorschrijft, of hoe het 'hoort te zijn' daar zet ze zich, ook nu, nog steeds fel tegen af.  

Penelope Lively weet onder andere door middel van haar schrijfstijl Claudia uiterst goed vorm te geven. Als lezer zie je de oude vrouw voor je ogen vorm krijgen. Dat beeld zal er bij elke lezer anders uitzien, want de uiterlijke kenmerken lijken in dit opzicht veel minder belangrijk dan de karaktertrekken van het hoofdpersonage. Het bijzondere is dat je heel goed beseft dat Claudia een moeilijke, eigenwijze, bijna exotisch aandoende vrouw geweest moet zijn. En toch, voel je in Moon Tiger de verbinding met haar als lezer en mag je haar ook echt. Wat niet wegneemt dat ze schaamteloos is en bijvoorbeeld haar schoonzuster Sylvia helemaal voor gek kan laten staan. Ze heeft geen medelijden met de mensen in haar leven, maar dat heeft ze ook niet met zichzelf.  

"Mijn oorsprong: het universele begin. Van het slijk naar de sterren, zei ik. Dus... de oersoep. En omdat ik nooit een conventionele historica ben geweest, nooit aan het verwachtingspatroon heb voldaan, nimmer heb geleken op die gortdroge vrouw die mij in een grijs verleden in Oxford tot in de finesses het pausdom doceerde, omdat ik bekendsta om mijn non-conformistische aanpak en meer vakgenoten tot razernij heb gebracht dan u warme maaltijden hebt genoten, zullen we ons ten doel stellen te choqueren." 

Moon Tiger is niet makkelijk om lezen, verre van. Sommige zinnen wervelen en suizen door de lucht, waardoor ze bijna ongrijpbaar worden. Er lijkt geen einde aan de woordenvloed te komen, die gevangen zit in een keurslijf van met momenten archaïsch aandoende zinsconstructies. De gebruikte woorden zelf zijn ook niet altijd voor de hand liggend, en daar heeft vertaler Dorien Veldhuizen de goede keuzes gemaakt om doorheen het hele boek hetzelfde gevoel weer te geven. Lively lijkt veelvuldig de basiszin volledig op te vullen met beschrijvende woorden, waardoor je een bepaald beeld krijgt van de verteller van het verhaal, Claudia. Het is niet echt oubollig, maar meer 'voornaam'. En heel prikkelend door de arrogantie en het beoogde schokeffect, waardoor geen blad voor de mond wordt genomen, zonder vulgair te zijn.  

Het is heel goed te begrijpen waarom Moon Tiger de Man Booker Prize won in 1987. De combinatie van een uitzonderlijke stijl, met een stukje oorlogsgeschiedenis en de vakkundige uitwerking van het hoofdpersonage, zorgt ervoor dat je als lezer helemaal verkocht bent. Je moet ervoor werken, en eigenlijk wil je het boek na de laatste bladzijde opnieuw lezen om echt álles mee te krijgen deze keer, maar het verhaal blijft in je hoofd rondzingen. De relatie van Claudia met haar naasten en haar fascinerende tijd in Caïro zijn zo zintuiglijk neergezet dat je het als het ware allemaal zelf ervaart en dat is toch echt de kracht van Lively. De keuze om Moon Tiger opnieuw uit te geven is een heel terechte, want het boek voelt dertig jaar later nog altijd even actueel en het heeft nog steeds even veel impact.  

Recensie: Moon Tiger - Penelope Lively