Het tegenwindschip - Jaan Kross RECENSIE

Recensie: Het tegenwindschip - Jaan Kross

In de historische roman Het tegenwindschip verdiept Jaan Kross (1920) zich in het leven van Bernhard Schmidt. Hij wordt gezien als één van de grootste auteurs die Estland in de twintigste eeuw heeft voortgebracht.

Schmidt is één van de mensen die met hun uitvindingen tegen de genialiteit aanleunen en de erkenning met terugwerkende kracht postuum krijgen toegemeten. In dit geval de uitvinding van de comavrije telescoop. Hij imponeerde er wetenschappers van het hoogste niveau mee. Kross, die acht jaar gedwongen verblijf in Siberië met zich mee draagt, dringt diep door in de psyche van een kleurrijke persoonlijkheid.

In Het tegenwindschip wisselen de hoofdstukken waarin Schmidt zelf aan het woord is en die waarin anderen over hem vertellen elkaar af. Dat alles tegen de achtergrond van wereldbranden, die de handel en wandel van Schmidt beïnvloeden. Een uitvinder pur sang die de strijd verliest tegen alcoholisme en de kunst om zich te binden.

Kross laadt de roman op met de ervaringen die hij opdeed bij onderdrukking. Hij maakt de lezer deelgenoot van zijn jaren op Naissaar en in Mittweida. Laat je ruiken aan de nestgeur en de tradities van de bevolking. Je krijgt te doen met de Est die onvermoeid vecht voor patenten op een veelheid aan instrumenten.

Zijn woordspelingen zijn om in te lijsten. De milde spot die regelmatig opduikt. Bijvoorbeeld als hij behoeftige omstandigheden pareert met de opluchting niet voor vlees in de rij behoeven te staan. En de humor die hij stopt in  geldontwaarding met de vaart van een raket. De kosten van een half huis voor een knipbeurt bij de barbier, de tegenwaarde van één dollar die bestaat uit gestapelde marken die elf keer de afstand van de aarde naar de maan vullen.

Een meester in het ontwikkelen van instrumenten en een klungel min de liefde, waarbij mislukkingen worden verzwolgen in liters boer. Een meester in de these en de anti-these.

Ontroerend het verliezen van een hand op 15-jarige leeftijd bij het uitvoeren van een experiment en de gelukzaligheid die dat oproept als de nazigroet niet verder reikt dan de hemdsmouw.

Wanneer je niemendalletjes zo kunstig opschrijft dat je er als lezer door geboeid raakt dan heb je ‘het’ in je. Pittige dialogen, mooie sfeertekeningen, karakterologische fijnzinnigheid maken Het tegenwindschip tot een lezenswaardige roman.

Recensie: Het tegenwindschip - Jaan Kross