Wat stilte wil - Arthur Japin RECENSIE

Recensie: Wat stilte wil - Arthur Japin

Arthur Japin duikt in het leven van Anna Witsen

In zijn historische roman Wat stilte wil laat Arthur Japin (1856) zijn licht schijnen op de knechting van de vrouw, gevangen in de mores van de tijd. Hij vindt daarbij zijn voorbeeld in het leven van Anna Agnes Witsen (1855-1889).

Zij, jongste dochter van de aristocraat Jonas Jan Witsen, beschikt over een prachtige stem. Zingen is haar lust en haar leven. De rijke pa heeft best hart voor de kunst, schenkt daaraan aanzienlijke sommen, breekt een lans voor een Conservatorium in de hoofdstad, maar blokkeert met alles wat hij in zich heeft een professionele zangcarrière van zijn jongste dochter. Wel trekt hij ruimhartig de knip voor zijn zoon Willem en in zijn kielzog voor de hem omringende Tachtigers als Kloos, Van Eeden, Van der Goes en Verwey. Zij zijn een bron van inspiratie voor Anna.

Jan Jonas wordt in zijn conservatisme gesteund en aangemoedigd door zijn oudste dochter Cobi. Japin geeft zijn eigen invulling aan het hem bekende lot van Anna… Centraal daarin staat haar passie, die hij in bloemrijke taal verwoordt. In pakkende volzinnen beschrijft hij de oerdrift die de jonge vrouw in de armen van docent doet vallen, maar sterker toch is de aantrekkingskracht van de kunst.

De rode draad door het boek is de jacht op erkenning met in extremis een optreden in het Conservatorium. De vele vernederingen die ze van vader en zus moet ondergaan kunnen de hartstocht voor de kunst niet doen verdwijnen. Japin is een meester in het combineren van woorden om daarmee dichter bij de expressie van het gevoel te komen. Daarom bijvoorbeeld de mededeling dat iemand slap-sliste.

Een verhaal over een jonge vrouw die wordt gegeseld door vastgeroeste opvattingen, gekraakt maar nooit gebroken, zelfs niet aldoor opname in een Geneeskundig Instituut voor Krankzinnigen. Wel er psychisch door geraakt.

De lezer krijgt de details van professionele zangles opgediend, maar zal daar als leek niet door overvoerd raken omdat het een meeslepend effect heeft. Een aansprekende invulling van begin en eind wat de historie heeft achter gelaten. Een durende worsteling van een vrouw met een tijdsgewricht dat haar en andere vrijdenkers vijandig is. Hoe groot moet het offer zijn om mensen uit hun vastgeroeste denktrant te halen? Kunstenaars van naam en faam, zoals Herman Gorter, lieten zich leiden door datgene wat Anna Witsen overkwam. De slinger die Japin er aan geeft reikt en bevestigt zijn naam als gereputeerd romancier.

Recensie: Wat stilte wil - Arthur Japin