Toestanden - Tsitsi Dangarembga RECENSIE

Recensie: Toestanden - Tsitsi Dangarembga

Toestanden: gevecht tegen macho’s en racisme

In de roman Toestanden van neemt de 13-jarige Tambu geen genoegen met de mores van haar land Zimbabwe, waarin vrouwen niet meetellen en je als kleurling de vernedering van de witte mens moet ondergaan. Pas als haar oudste intelligente, maar sadistische broer om het leven komt krijgt zij de kans om zich te ontwikkelen. Hoog zijn de hordes die ze moet nemen om de sprong te maken.

Tsitsi Dangarembga (63) geeft een inkijk in Zimbabwe in het postkoloniale tijdperk. De gestolde armoede die niet kan ontdooien omdat vrouwen de moed ontbreekt zich tegen hun dominante en wellustige echtgenoten te verzetten. Het enige recht dat ze hebben is het aanrecht en het baren van kinderen, de een na de ander.

In dit verhaal is er een oom die in de westerse wereld (Engeland) tot welstand komt en een reeks familieleden financieel steunt. Bij alles wat hij daar leerde heeft hij ook een belangrijk iets niet afgeleerd: de eis van onvoorwaardelijke overgave van het vrouwelijk geslacht.

Dat leidt tot veel spanningen als zijn vrouw, meegezogen door het puberale verzet van haar dochter, het ja en amen de deur wijst. Niet voor lang, want zij mist de kracht om zich durend aan vaders wil is wet te ontworstelen.

Pijnlijk

Toestanden is een treffende naam voor een roman waarin een meisje, Tambu dus, samen met haar nicht een schier ongelijk gevecht levert tegen de patriarchale knechting. Hoe moeilijk het is omdat ze behalve van de mannen ook weerstand ondervinden van de eigen vastgeroeste sekse die vindt dat die meiden gewoon moeten doen.

Hoe sterk moet je zijn, hoe karaktervast, om zo’n durend gevecht zonder fysieke en geestelijke schade door te komen?

En als je dan uiteindelijk het recht op de beste opleiding hebt verzilverd wacht de vernedering op een kloosterschool waarin je als één van de weinige kleurlingen in de hoek wordt gezet door de blanke overgrote meerderheid.

Tsitsi confronteert je in Toestanden met het grote probleem van de emancipatie in een Afrikaans land. Het trekken met twee handen aan een rotsblok dat niet van z’n plaats is te krijgen.

Een aangrijpend epos, rijkelijk overgoten met zinvolle details, geschreven met een vlotte pen. Toegankelijk en opgewaardeerd met de couleur locale. Het lijkt vanzelfsprekend dat dit boek hoge onderscheidingen kreeg.

Dick van der Veen 

Recensie: Toestanden - Tsitsi Dangarembga