De uitbreiding - Robert Menasse RECENSIE

Recensie: De uitbreiding - Robert Menasse

Robert Menasse (1954) levert met De uitbreiding een heerlijke roman waar iedereen van zal smullen. De Oostenrijkse schrijver, die al een aantal prijzen op zijn naam heeft staan, schrijft naast fictie essays, onder meer over culturele en politieke onderwerpen. Zijn kennis op dat gebied is goed te merken in De uitbreiding. Wil Boesten zorgde voor een uitstekende vertaling van het Duits naar het Nederlands.

Voor De uitbreiding ontving Menasse de Prix du Livre Européen en de Bruno-Kreisky-Preis voor het beste politieke boek. Laat de term 'beste politieke boek' niemand afschrikken, want het is absoluut geen dorre, saaie verhandeling over Europese politiek! De commissieleden binnen de EU die zich bezig houden met uitbreiding mogen dan wel in dit boek als serieus afgeschilderd worden, de staatslieden worden dat allerminst! En daardoor lijkt het veeleer een parodie geworden. Het gekonkel, de intriges, de maatschappelijke belangen, het getouwtrek, uitstel en de eisen tot hervorming, het is allemaal zo herkenbaar. Eveneens herken je in bepaalde personages publieke figuren, in uitvergrote vorm.

In hoofdlijnen zou je kunnen zeggen dat het boek gaat over de Europese politiek. En wel specifiek over de vraag of Albanië mag toetreden tot de EU. Staatshoofden van verschillende landen zijn fel tegen, maar China ligt op de loer om Albanië in zijn invloedsfeer te krijgen omdat het land rijk is aan grondstoffen. De minister-president van Albanië, met een allerminst presidentiële uitstraling, stelt alles in het werk om toetreding tot de EU te verkrijgen. Van groot belang daarbij is de helm met geitenkop van Skanderbeg, een vermeende Albanese verzetsheld. Maar die ligt in een museum te Wenen.

Zo ongeveer is de politieke kant van het verhaal. Daartussendoor hebben alle personages die door Menasse opgevoerd worden in De uitbreiding hun eigen verhaallijn, met hun eigen verhaal. Dat verhaal kan met politiek te maken hebben, maar ook met een totaal ander gebied, bv de liefde, relatie, historie of politiewerk.

Het boek kent een groot aantal personages en verhaallijnen, maar steeds is duidelijk om wie het gaat. Door het vele heen-en-weer-springen van de ene naar de andere lijn, plus de flashbacks en vooruitwijzingen daarbinnen, verveelt dit boek nooit. Je wilt blijven doorlezen. Daar komt bij dat sommige gebeurtenissen en/of handelingen ronduit hilarisch zijn. Heel belangrijk is ook dat Robert Menasse een vlotte en aantrekkelijke schrijfstijl heeft die hij vermengt met een heerlijke dosis spot:

Wat hij [Fate, de rechterhand van de Albanese minister-president] daar zag, was – excuseer – een reteslechte verbeelding van zijn plan, letterlijk. Twee foto's van [fotograaf] Gino Trashi die zo achterbaks waren dat je het artikel niet eens meer hoefde te lezen. (Gino heeft de ministers die een toespraak hielden aan de achterkant en aan de voet van het monument van Skanderbegs paard nogal vermakelijk in beeld gebracht: "het zag eruit alsof de sprekers het achterste van het paard op hun hoofd hadden. Onder de foto stond in vette letters: De kont van Skanderbegs paard is voor de socialisten Skanderbegs helm?

Bij zo veel personages is het niet doenlijk om ze allemaal diepgaand uit te werken. Dat doet de schrijver slechts bij een paar. Sommige van de verhaallijnen komen al vroeg in het verhaal samen met andere om daarna weer alleen verder te gaan. Uiteindelijk komen bijna alle personages bij elkaar in het zesde (en laatste) deel van het boek dat een schitterend en toch nog onverwacht slotstuk vormt van het politieke theater.

Na ruim zeshonderd bladzijden is het bijna moeilijk afscheid te nemen van dit bonte gezelschap dat Robert Menasse voor zijn publiek ten tonele heeft gevoerd. Die zeshonderd bladzijden lijken een behoorlijke kluif, maar aan al die kleurrijke personages die Robert Menasse ons voert, zit veel en smakelijk vlees, al is het niet van een geit.

Recensie: De uitbreiding - Robert Menasse