Worden vrouwelijke auteurs achtergesteld?

Gendergelijkheid is iets waar al jarenlang voor gestreden wordt. Vrouwen willen dezelfde rechten krijgen als mannen. Maar hoe zit dat eigenlijk in de literaire wereld? Is daar de verhouding wel gelijk? Wij zijn voor jullie op onderzoek gegaan en we hebben uitgezocht of vrouwelijke auteurs worden achtergesteld in de literaire wereld.

Bestsellerlijst

Allereerst hebben we onderzocht wat de verhouding man-vrouw op de bestsellerlijst is. Hierbij hebben we gekeken naar de Nederlandse bestseller top 60 lijst van week 32 en week 39 uit 2019. In deze lijst staan de 60 best verkochte boeken van Nederland per week op een rij. In de lijst is te zien dat er in week 32, 31 boeken geschreven of co-geschreven zijn door een vrouw. Dat is dus net iets meer dan de helft. De verhouding man-vrouw is hierin dus nagenoeg gelijk. In week 39 zijn 28 boeken geschreven of co-geschreven door een vrouwelijke auteur. Dit is net iets minder dan de helft. Per week zijn er kleine verschillen waar te nemen in de bestseller top 60, maar over het algemeen is de man-vrouw verhouding nagenoeg gelijk.

Bron: Shutterstock

Boekenweekgeschenk

In de boekenweekgeschenken is er wel een verschil te zien tussen de man-vrouw verhouding. Zo werd er in de periode tussen 2002 en 2016 geen enkel boekenweekgeschenk door een vrouw geschreven. Na 2016 veranderde dit en werden de twee geschenken daarna wel door vrouwen geschreven. De verhouding leek weer enigszins gelijkgetrokken, maar dat werd tenietgedaan door het Boekenweekgeschenk van 2019. Het thema van de Boekenweek was 'De moeder de vrouw' en wat opvalt is dat het Boekenweekgeschenk wordt geschreven door twee mannen. Volgens schrijfster Manon Uphoff wordt de genderongelijkheid hiermee in stand gehouden. Ze zegt hierover het volgende: "De combinatie is ongelooflijk ongelukkig. Er is een lange historie van verhalen en romans die geschreven zijn door mannen over vrouwen en de CPNB sluit zich met deze combinatie naadloos bij die traditie aan." (Bron: NOS)

Verschillende auteurs hebben hiervoor een petitie gestart. En niet zonder succes. De CPNB heeft gereageerd op deze ophef. Ze hebben aangekondigd dat de man-vrouw verhouding de komende 5 jaar gelijk zal zijn. Ze hebben tevens gezegd dat de auteurs die het boekenweekgeschenk van 2019 gaan schrijven niet zullen worden veranderd. Wel zal er nog een gedicht verschijnen van een vrouwelijke auteur.

Literaire prijzen

Ook bij de literaire prijzen is er nog genderongelijkheid te zien. Corina Coolen is literatuurwetenschapper bij het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis. Uit haar onderzoek blijkt dat vrouwelijke auteurs veel minder vaak worden genomineerd voor literaire prijzen dan mannelijke auteurs. De grote prijzen die er de afgelopen 10 jaar zijn uitgereikt, zoals de Libris Literatuur Prijs en de P.C. Hooft-prijs, zijn voornamelijk gewonnen door mannen. Slechts 25% is gewonnen door een vrouwelijke auteur. In de periode van 2001 tot 2008 heeft zelfs geen enkele vrouwelijke auteur een literaire prijs gewonnen. Volgens Corina Coolen heeft dit onder andere te maken met vooroordelen. Ze zegt hierover het volgende tegen de NOS: "vrouwen worden niet benadeeld omdat ze vrouw zijn. Het zijn bepaalde ideeën die we hebben over wat typische vrouwelijke en mannelijke onderwerpen zijn en dat nemen we toch stiekem mee bij de beoordeling."

Daarnaast geeft ze in haar proefschrift Reading beyond the female aan dat vrouwelijke literaire schrijvers slechter beoordeeld worden dan mannelijke literaire schrijvers. Volgens lezers zijn de boeken vaak minder literair en het wordt minder gelezen. Toch is het niet mogelijk om de kwaliteit van een roman te koppelen aan het geslacht van de auteur. Volgens Corina Coolen komen de slechtere beoordeling voort uit vooroordelen van lezers. Bron: Shutterstock

Vooroordelen

Er bestaan nog steeds veel vooroordelen over literatuur die geschreven is door vrouwen. Kijk bijvoorbeeld eens naar de genres. Het NRC merkt op dat er vaak wordt gedacht dat vrouwen over dingen als hun kinderen en het huishouden schrijven, oftewel wissewasjes en dat mannen 'echte' literatuur schrijven. Zo zijn er voor vrouwen ook verschillende genres bedacht als chicklit en keukenmeidenromans, maar bestaat er niet zoiets als buddybooks, aldus het NRC.

Volgens Corina Koolen, literatuurwetenschapper bij het Huygens Instituut voor Nederlandse geschiedenis, lezen we door een zogenaamde genderbril. Vaak wordt literatuur die door mannen is geschreven namelijk beter beoordeeld dan literatuur die door vrouwen geschreven is, terwijl er eigenlijk geen groot verschil in de onderwerpen en de stijl te vinden is. Romans die geschreven zijn door mannen worden het hoogst beoordeeld. Chicklits worden altijd het laagst beoordeeld. Chicklits worden namelijk 'volgens een vast recept geschreven' aldus de critici. Opvallend is dat de Baantjer boeken hoger worden beoordeeld dan chicklits, terwijl deze toch ook echt altijd een vaste structuur hebben.

Volgens het onderzoek van Corina Koolen worden boeken van mannen ook op andere punten beoordeeld dan boeken van vrouwen. Zo worden mannen beoordeeld op de stijl en structuur, terwijl vrouwen worden beoordeeld op de emotionele aspecten, de herkenbaarheid of de plot.

Volgens het NRC zijn de recensenten ook verantwoordelijk voor vooroordelen. Het opvallendste voorbeeld is het boek Kleine dagen van Bernard Dewulf. Een boek dat gaat over zijn kinderen. Door de jury werd er gezegd: 'Je moet het maar durven'. Corina Koolen merkt op dat dit nooit gezegd zou zijn als een vrouw dit boek had geschreven. Ze zegt dat als een vrouw zou schrijven over de ontwikkeling van haar kinderen dat het minder snel als literair zou worden beschouwd en dat het wordt gezien als persoonlijk en emotioneel en daarom minder literair.

Pseudoniemen

Door deze vooroordelen voelen sommige schrijvers (en uitgevers) zich geneigd om een pseudoniem te gebruiken. Het bekendste voorbeeld is misschien wel J.K. Rowling. Ondanks dat ze niet echt een pseudoniem gebruikte werd er bewust voor gekozen om alleen haar voorletters te gebruiken, zodat het boek sneller opgepakt zou worden door mannen. Immers, mannen lezen minder snel een boek dat geschreven is door een vrouw blijkt uit onderzoek.

Ook de auteur Catherine Nichols heeft ondervonden dat het gebruik van een pseudoniem voordelen kan hebben. Zo heeft ze de synopsis van haar manuscript onder haar eigen naam naar 50 uitgevers opgestuurd. Van slechts 2 uitgevers kreeg ze een positieve reactie terug dat ze haar manuscript daadwerkelijk wilde lezen. Ze besloot om een nieuw emailadres aan te maken onder de naam George. Ze stuurde exact hetzelfde boek naar de 50 uitgeverijen. Onder de naam George kreeg ze maar liefst 17 reacties terug, dat is 8,5 keer zoveel als ze onder haar eigen naam kreeg. Een utigever die Catherine had afgewezen wilde het manuscript van George wel lezen. Hieruit blijkt dat een mannelijke naam toch kan helpen om je boek naar de uitgever te sturen.

Ondanks dat de verhouding tussen man en vrouw gelijk is op de bestsellerlijst blijkt dat er toch nog wel genderongelijkheid bestaat in het boekenvak. Zo zijn er nog steeds vooroordelen over boeken die geschreven zijn door vrouwen en helpt een mannelijke pseudoniem om je boek te laten uitgeven.

Bron: Bestseller60, NU.nl, CPNB, The Guardian, Independent, NRC, NOS, Reading beyond the female