Recensie: Toen de wereld nog werelt was RECENSIE

Recensie: Toen de wereld nog werelt was

De moeder van Isabelle heeft 'op die kerst van wat ik het jaar nul noem de deur met een knal achter zich dichtgeslagen, om niet meer terug te keren. Om nog niet terug te keren.' Sinds het vertrek van haar moeder leeft Isabelle in de wereld, en niet meer in de werelt. Ze heeft het er moeilijk mee. Ze mist haar moeder en haar vader weet helemaal niet wat er in haar omgaat. Hij is weliswaar de liefste papa van de werelt, maar ook de onnozelste. Hij vertelt zijn eigen waarheid: er is iets geknapt in het hoofd van Isa's moeder, waardoor ze niet langer meer kon leven.

Toen de wereld nog werelt was, is een indrukwekkende coming-of-ageroman van Paul de Moor. In 54 korte hoofdstukken vertelt de dertienjarige Isabelle háár verhaal over het verlies van haar moeder. Toen de wereld nog werelt was is een wanhopige, verdrietige zoektocht naar een manier om dit verlies te verwerken.

Isabelle weet het zeker: haar moeder is er nog en ze zal zeker terugkeren. Elke dag denkt ze aan haar moeder. Zij, die altijd alles vergeet, slaat geen dag over. Het ergste is de stilte. Geen sms'jes, geen mailtjes, geen kaartjes: niets laat de moeder van zich horen. De stilte knaagt in haar borst en klauwt in haar hoofd: 'Mama, je zwijgen is een rat die aan mijn hart knaagt', zou ze willen zeggen. Maar Isabelle zwijgt. Diep in haar hart is ze ervan overtuigd dat het haar schuld is, dat haar moeder er niet is.

De Moor weet de lezer te raken met het verhaal van Isabelle. In simpele taal zet hij een moeilijk verhaal prachtig neer. Hij deelt rake tikken uit: 'Er viel een handvol ribben uit mijn borst' en 'Tranen die naar binnen stromen, zijn de ergste tranen die er zijn.' Die zinnen komen aan. Toch heeft het verhaal ook een opvallende luchtigheid. Het spel met woorden ,dat soms een beetje irriteert, zorgt ervoor dat een beladen onderwerp nergens te zwaar wordt. Als lezer probeer je vat te krijgen op de tegenstrijdigheden in het hoofd van Isabelle, op de eigenaardige gedachtegangen en dat valt niet altijd mee.

Isabelle probeert weer grip op haar wereld te krijgen, maar ze voelt zich alleen. 'Mijn papa staat altijd te ver van me af, sinds mijn mama de deur met een klap achter zich dichtsloeg,(...)'. Zulke zinnen bezorgen je kippenvel. Na een bezoek aan een museum en aan het paleis van de postbode, weet Isabelle dat ze zelf een Installatie moet maken, net als de andere kunstenaars. Op die manier zal haar moeder wellicht weer bij haar terugkomen, wordt de wereld weer werelt en is haar huis weer een huis met een t ervoor. Ze neemt haar intrek in het tuinhuisje en bouwt aan haar eigen kunstwerk.

Recensie: Toen de wereld nog werelt was

Op een mooie manier knoopt De Moor allerlei elementen uit het verhaal van de vader en dat van Isabelle aan elkaar. Wat hebben oranje ballonnen te maken met de keien die op de kist van haar moeder zijn gelegd en de sneeuw op de kerstboom? Ogenschijnlijk helemaal niets, maar dat het er 23 zijn, is geen toeval. En die afgetrapte blauwe stapschoen die onderdeel uitmaakt van de Installatie? Ook geen toeval. Heel subtiel worden de verbanden gelegd en krijgt het verhaal de diepgang die het nodig heeft.

De loyaliteit van Isabelle aan haar moeder is groot. Ze wil de vriendin van haar vader wel aardig vinden, maar doet haar uiterste best om haar niet aardig te vinden én om niet aardig gevonden te worden. Ze weet namelijk niet of haar moeder dat wel goed zou vinden. Een klassiek element, wellicht een cliché, maar mooi uitgewerkt.

Tijdens het werken aan haar Installatie, die ze maakt van afgedankte, verlaten dingen, is ze in gesprek met het Meisje van Mars, een denkbeeldig meisje in haar hoofd. Via het Meisje van Mars laat De Moor de lezer de verwarring, de gedachten, het verdriet, de paniek, de schuldgevoelens en de strijd van Isabelle meevoelen. Ze vergeet om de haverklap iets: haar huissleutels (haar moeder was er altijd wel, dus hoefde ze nooit een sleutel mee te nemen), haar rugzak, haar telefoon, maar ook: de geur van haar moeder, de stem van haar moeder, de tics van haar moeder... Dat laatste doet pijn en dat laat De Moor de lezers voelen.

Op een gegeven moment is de Installatie af, maar ontbreekt er nog iets. Isa beseft dat ze de muren in haar hoofd niet alleen kan omduwen. 'Mijn hoofd zit vol rommelwater en hoge muren van baksteen. Ik mocht er nooit geweest zijn.' In wat misschien wel de indrukwekkendste scène van het boek genoemd kan worden, ontdekt Isabelle wat er ontbreekt. Pas dan vindt ze de rust en trappelen er geen olifanten meer in haar borst. Als de noten op het dak van het tuinschuurtje vallen, klinkt het als afscheidsmuziek, net als het geluid van de regen van keien op de kist. En dat is geen toeval.