Negentien negentien – Aline Sax RECENSIE

Recensie: Negentien negentien – Aline Sax

Oorlogsverhalen blijven altijd relevant. Waar we vaak lezen over wat er gebeurd is en terwijl veel verhalen gebaseerd zijn op de Tweede Wereldoorlog, kiest Aline Sax in Negentien negentien voor een andere invalshoek. Zij vertelt het verhaal van een oorlogssoldaat, die teruggekeerd is na de Eerste Wereldoorlog. Sax kruipt in het hoofd van een militair na de oorlog, en schrijft daarmee een ongekend psychologische roman over de gevolgen van de oorlog nadat de rust is wedergekeerd.

Henry Bennett kan na terugkomst van het front in de Eerste Wereldoorlog niet meer aarden in het normale leven. Trauma’s veroorzaken nachtmerries en hallucinaties; ook wel survivor’s guilt genoemd. Met de hoop een einde aan zijn lijden te maken reist hij terug naar Ieper in België. Hij hoopt dat het weerzien van het gebied waar hij gewond raakte, zijn trauma vermindert. Maar die streek is niet meer wat het was toen hij er was. Langzaam bouwt de stad zichzelf weer op en komen er zelfs de eerste toeristen om de oorlogsplekken met eigen ogen te zien.

Sax neemt je meteen mee in het hoofd van Henry; vanaf het eerste hoofdstuk ben je dus al aan de bladzijden gekluisterd. De hoofdstukken van Negentien negentien zijn niet lang, en daardoor is het lastig dit boek weg te leggen. De schrijfster wisselt tussen voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog en net na de oorlog en zijn reis door Ieper een paar maanden later. Juist doordat het verhaal op deze manier is verteld, blijf je geboeid. Sax neemt je steeds een stukje dieper mee in de verschrikkelijke dingen die Henry heeft moeten meemaken.

Negentien negentien bevat twee grote thema’s, de Eerste Wereldoorlog an sich. Hoe was het om als soldaat te vechten in die oorlog? Welke offers maakte je? Hoe ging je om met het verlies van je medesoldaten? Hoe overleefde je zelf een oorlog? En wat betekende het om kameraden te zijn aan het front? Maar ook vooral de rouw na de oorlog heeft een grote rol in het verhaal. Heeft het leven nog wel zin, was Henry niet degene die had moeten sterven in plaats van zijn medesoldaten? De psychologische keerzijde van de oorlog wordt in dit boek door Sax op gruwelijke wijze uiteengezet.

Dit doet Sax nog op een andere manier in dit verhaal; namelijk door oorlogsveteraan Henry en toeristen naast elkaar te zetten. Ondanks dat Henry geen tour geboekt heeft in Ieper, krijgt hij wel te maken met toeristen, die de voorbije oorlog zien als iets interessants en een soort trekpleister. De manier hoe Henry de oorlog heeft beleefd, en zijn trauma’s die juist extra opspelen tijdens de confrontatie met de plek des onheils, en de naïviteit van de toeristen, staan in schril contrast met wat Henry tijdens de oorlog mee heeft moeten maken.

Het is een onderwerp dat nog steeds actueel is; de oorlog tussen Oekraïne en Rusland is nog in volle gang en dagelijks strijden er veel (jonge) mannen om hun land te redden. Maar hoe vaak wordt er stilgestaan bij wat voor invloed het werken aan het front heeft op iemand? In tijden van oorlog is landverdediging natuurlijk erg belangrijk, maar tegen welke prijs? Negentien negentien laat zien dat een oorlog alleen maar slachtoffers maakt. Niet alleen in sterfgevallen, maar zeker ook in de psychische gevolgen van het werken aan het front.

Sax heeft met Negentien negentien een prachtig werk geschreven. Vooral de tegenstellingen maken indruk. Daarnaast geeft ze iets meer inzicht in de Eerste Wereldoorlog, waar mijns inziens wel vaker over geschreven mag worden. Dit boek is een grote aanrader; zeker als je geïnteresseerd bent in wat heftige gebeurtenissen met de psyche doen. Confronterend, ja. Boeiend, zeker. Pijnlijk, ook. Negentien negentien mag niet ontbreken in de collectie van liefhebbers van historische verhalen.

Recensie: Negentien negentien – Aline Sax