De staljongen van Auschwitz - Henry Oster en Dexter Ford RECENSIE

Recensie: De staljongen van Auschwitz - Henry Oster en Dexter Ford

Er zijn heel veel boeken geschreven over de Holocaust. De staljongen van Auschwitz is meer dan een toevoeging. Hierin vertelt Henry, toen nog Heinz, Oster (1928-2019) onverbloemd hoe de nazi’s zijn jeugd verwoestten. Vanaf zijn vijfde tot zijn zestiende krijgt hij de volle laag aan niet vermoede ontberingen en vernederingen over zich heen die hem lichamelijk en geestelijk ontwrichten.

Decennia later, op vergevorderde leeftijd, komt in zijn optometriepraktijk in Californië alles over zijn lippen wat al die tijd verstopt is gebleven. Dankzij de opgebloeide vriendschap met een klant, Dexter Ford, die het getatoeëerde nummer B7648 op zijn arm ziet. Het is de opmaat naar een boek waarin de jongen-van-toen zonder enige terughoudendheid de nazi gruwel onder woorden brengt.

Je hebt er veel over gelezen, bent op de hoogte van de bestialiteit die bij de Duitse nationaal socialisten is ingevaren, maar hebt geen idee wat het betekent voor een kind van vijf die drie concentratiekampen overleeft, maar eerst in dat van Lötz zijn vader en daarna in Birkenau zijn moeder verliest. Vermoord door mensen die in grote meerderheid de waanzin van Hitler en trawanten in praktijk brengen, waarbij ze hun gevoel thuis hebben geparkeerd.

Maar Oster legt ook de vinger op de eugeneticabeweging in de Verenigde Staten, waarvan Hitler zich met grote gretigheid bediende voor zijn proces van uitroeiing. In De staljongen van Auschwitz neemt de auteur geen blad voor de mond, brengt het net zo rauw naar buiten als het bij hem naar binnen is geduwd.

Een verhaal dat je bladzijde voor bladzijde doet slikken omdat het zo ondenkbaar wreed is. Al die lugubere feiten trekken voorbij, waarbij het ergste als overtreffendere trap steeds wordt overtroffen.

Het ongeloof van de joden, waarvan velen zoals de vader van Heinz in de Eerste Wereldoorlog als Duitse burgers worden onderscheiden voor moed aan het front. Een aanklacht ook tegen een Duitse meerderheid die Hitler zijn gang laat gaan om een antisemitische politiestaat te ontwikkelen. Als verzachtende omstandigheid geeft Ester toe dat hij als zesjarig jongetje gebiologeerd raakt door de vlaggen en de geestdrift die de nazi’s losmaken.

Maar dan toch worden de namen van de joden verwijderd die hun leven gaven voor een land dat hen niet waardig blijkt. De vernederingen en al het fysieke geweld tot in de vijfde graad kruipoen bladzijde voor bladzijde op de lezer af, met de nadruk op datgene wat het met een kind doet. Als door een wonder brengt de staljongen in Auschwitz het leven er af als mitrailleurvuur slechts een lichte verwonding veroorzaakt.

Een grote met feiten gestaafde aanklacht, ook tegen het westen dat aan de kant blijft staan als het met het doden van joden als tijdverdrijf wordt geconfronteerd. En ondertussen voltrekt zich de ontmenselijking in rap tempo. De krankzinnige wijze waarop de nazi’s zich van de overgebleven gevangenen proberen te ontdoen. Dat ziekelijke gevoel voor wreedheid wat de fantasie overstijgt.

Eenmaal veilig in Amerika ervaart de staljongen dat de eugenetica niet is geweken en hem de weg naar een studie tandheelkunde blokkeert. Maar de optometrie is meer dan een alternatief. Hij wordt daarin hoogleraar.

Op zeer hoge leeftijd overwint Oster het ijzeren voornemen om nooit terug te keren naar het land dat hem zoveel heeft ontnomen om getuige te zijn van het plaatsen van stolpersteine (herdenkingsstenen) voor het ouderlijk huis in Keulen. Stenen die in feite horen te liggen voor de laatste vrij gekozen woning van slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog zoals Oster in Keulen ook duidelijk maakt.

Hij komt er tot de ontdekking dat latere geslachten in Duitsland zich geen raad weten met datgene wat hun voorouders overmeesterde. De staljongen van Auschwitz mag wat ons betreft verplichte leerstof zijn.

Recensie: De staljongen van Auschwitz - Henry Oster en Dexter Ford