Het ongelukskind - Beatrice Salvioni RECENSIE

Recensie: Het ongelukskind - Beatrice Salvioni

De roman Het ongelukskind laat een onvergetelijke indruk achter. Beatrice Salvioni, een jonge Italiaanse, schreef de roman. Het is bijna niet te geloven dat dit een debuutroman is, je denkt met een ervaren auteur te maken te hebben.

Salvioni heeft gestudeerd aan de schrijfschool van de bekende schrijver Alessandro Baricco. Zij won de Calvino Short Story Prize. Het ongelukskind verscheen in heel veel landen en zal verfilmd worden. Lies Lavrijsen zorgde voor een prachtige vertaling naar het Nederlands.

Het verhaal gaat in grote lijnen over de bijzondere vriendschap tussen Maddalena, het ongelukskind, dat door iedereen gemeden wordt als de pest, en Francesca, een naïef, braaf meisje. Over hun volwassenwording, lees: hun verzet tegen de gevestigde orde met al zijn regeltjes en verboden waarmee vrouwen monddood gemaakt worden en 'slechts meisjes' zijn. Over hun moed in een periode waarin vrouwen als nietswaardig beschouwd worden.

Het fascistische Italië van Mussolini in de jaren dertig van de vorige eeuw is achtergrond van dit verhaal en tevens een belangrijke component om de plot zich te laten ontwikkelen. Tegen Mussolini's fascisten met de zwarte hemden, berucht vanwege hun bruut geweld en verkrachtingen, durven maar weinigen zich te verzetten.

De schrijfster heeft historie en plot van het verhaal op natuurlijke wijze verweven, zoals de oorlog in Ethiopië. Wanneer Maddalena en Francesca vriendinnen geworden zijn en Ernesto, de broer van het ongelukskind en de enige die zich om haar bekommert, gedwongen wordt dienst te doen in het Italiaanse leger om Ethiopië te veroveren, laat hij Francesca beloven zijn zusje niet in de steek te laten. En toch verraadt ze Maddalena door te zwijgen als zij beschuldigd wordt, door er niets tegen in te brengen als er leugens over haar verteld worden. Schuldgevoel is dan ook een thema dat mooi uitgewerkt wordt via het personage Francesca. De thema's eenzaamheid, verzet, mishandeling zien we bij beide meisjes uitgewerkt.

Het ongelukskind begint met een proloog, met een openingszin die keihard binnenkomt: 'Het valt niet mee om een lijk van je af te duwen. Dat ontdekte ik op mijn twaalfde.' Francesca ligt onder het lijk en Maddalena, 'haar haren samengeklit door het bloed en de modder' zegt 'Ik kon niet anders.' In de proloog wordt niets prijsgegeven over de identiteit van het lijk en de toedracht van de dood. Je denkt aan moord. Maar de slotzin van de proloog lijkt op iets anders te wijzen. Francesca in al haar ellende bedenkt dat ze nog geen jaar geleden alleen wist dat Maddalena ongeluk bracht en dat ze geen idee had dat ze 'met één woord kon bepalen of je bleef leven of doodging.'

Dit einde van de proloog vormt de perfecte opening tot het eigenlijke verhaal, dat chronologisch verteld wordt in vier delen. Het beschrijft de periode zomer 1935 – maart 1936 en laat zien hoe alles logischerwijs heeft moeten leiden tot de dramatische gebeurtenis uit de proloog. Ook hier vallen we midden in het verhaal: Francesca, keurig gekleed, die van de brug over de Lambro omlaag kijkt en graag vriendin wil worden van dat meisje dat met blote benen bij de rivier speelt met twee grotere jongens.

Francesca heeft een moeder die alleen met zichzelf bezig is en van haar dochter verwacht dat zij niet tegenspreekt, netjes is en naar buiten de goede schijn ophoudt. De moeder van Maddalena negeert haar dochter sinds de dood van het vierjarige broertje. Francesca wil niets liever dan ontsnappen aan het verstikkende, leugenachtige milieu waarin ze opgroeit. Daarvoor heeft zij de hulp van Maddalena nodig die haar laat zien wat moed is, die voor zichzelf opkomt. Tot het einde van de epiloog blijft het onzeker of Francesca van een bang meisje verandert in een moedige jonge vrouw naar het voorbeeld van het haar geliefde ongelukskind.

Salvioni heeft een prettige, zeer toegangelijke schrijfstijl. Ze beschrijft alles zó dat je het voor ogen ziet, dat je voelt dat je erbij staat en deelneemt aan het gebeuren. De dialogen zijn goed en vlot, en passen in de mond van jongeren. De beeldspraak waarmee de schrijfster af en toe de tekst 'versiert' is origineel: 'Langzaam kwam Maddalena overeind, als een slak die haar voelsprieten uitsteekt en uit haar schelp komt, zodra ze de eerste regendruppels voelt.' De emoties die naar buiten komen, worden niet voorzien van onnodige dramatische bewoordingen en voelen daardoor 'echter' aan.

Doordat we het verhaal, de gebeurtenissen en gedachten beleven vanuit het perspectief van Francesca, de ik-verteller, zitten we dicht op haar huid, kruipen we in haar huid en voelen we heel sterk met haar mee, met haar angsten en schuldgevoelens.

Een klein minpuntje is dat sommige gedachten en uitspraken, van Maddalena, Francesca of hun twee vrienden, niet lijken te passen bij hun leeftijd. Maar een kniesoor die daar op let bij een debuutroman die ver uitstijgt boven de gemiddelde debuutromans. Want Het ongelukskind van Beatrice Salvioni is een roman die heel veel lezers zal aanspreken, of je nu van historische romans houdt of van Italië, van coming-of-age-roman of van een roman over moedige vrouwen, of gewoon van een prachtig en ontroerend verhaal dat goed in elkaar zit.

Een heuse aanrader!

Recensie: Het ongelukskind - Beatrice Salvioni