Recensie: De zwaartekracht van de liefde RECENSIE

'De nacht is helder om hem heen, speldenknopgrote gaten van sterren waardoor het licht van een andere wereld binnendringt, een fel schijnsel dat blinkt achter het zwart, een belofte van iets anders, een mogelijke schittering die over hem kan stralen en waken in plaats van deze vochtige koude donkerte die hem altijd heeft omhuld: een grauwe zon, een grauwe korrelige zonneschijn.' Met deze woorden zet Sara Stridsberg de toon van De zwaartekracht van de liefde. Een duistere roman vol wanhoop, eenzaamheid en waanzin, maar ook vol tederheid, optimisme, verzoening en liefde.

Jim vecht al zijn leven lang tegen zijn psychische problemen, maar hij komt steeds verder van het normale leven af te staan. Om hem tegen zichzelf te beschermen wordt hij opgenomen in Beckomberga, een groot psychiatrisch ziekenhuis: 'Een kasteel op de bodem van de wereld, dat eigenlijk een gevangenis is, (...).' Zijn dochter Jackie bezoekt hem steeds vaker in de hoop te ontdekken wat hen bindt. Langzamerhand wordt ook voor haar Beckomberga steeds groter: een bron van verdriet, maar tegelijkertijd ook één van troost.

De zwaartekracht van liefde neemt je mee zoals een tijger haar prooi naar het nest sleept. Loslaten is niet mogelijk; als lezer ben je overgeleverd aan het prachtige taalgebruik, aan de boeiende verteltechniek, maar vooral aan de dappere, zoekende Jackie die veel van haar vader houdt en die zelf bang zit te wachten tot het leven ook haar bij de kladden grijpt. Onontkoombaar lijkt het. Oma Vita kon het leven niet aan en verkoos de zee, haar vader deed een poging zijn leven te beëindigen. Jackies angst is duidelijk: 'Ik vraag me af of je echt een blik kunt erven, of duisternis erfelijk is.'

Stridsberg laat zien dat ze weet hoe ze een verhaal moet vertellen. Verteltechnisch vraagt ze veel van de lezer. Het ene moment leef je mee met Jackie als volwassen vrouw en moeder van Marion, dan weer maak je haar mee als klein meisje. Gesprekken tussen Jackie en moeder Lone vinden vaak in een droom plaats en dan zijn er ook nog de gesprekken met de laatste patiënt Olof als hij nog in het licht is en de gedeeltes vanuit het eeuwigheidsperspectief waarin Vita, die al in het duister is, een rol speelt. De hoofdstukken zijn fragmentarisch, zoals het leven van Jim, Jackie en Lone. Dit maakt het voor de lezer lastig om de lijn in het verhaal vast te houden, maar tegelijkertijd zorgt het ervoor dat je ervaart hoe moeilijk het voor de hoofdpersonen moet zijn om de lijn in hun leven te vinden en vast te houden.

Daarnaast beheerst Stridsberg ook de kunst om feit en fictie met elkaar te verstrengelen. De moord op Olof Palme, Tsjernobyl, de ontwikkelingen rond de psychische gezondheidszorg: het krijgt allemaal een logische plek in de roman. Een bijzondere plaats heeft Stridsberg ingeruimd voor de natuur; net als het gebouw Beckomberga is het bijna een personage. Vogels in alle soorten en kleuren, soms vrolijk fladderend, dan weer in dreigende zwarte wolken vliegend, schel krijsend en bijna agressief, zwarte zonnen, donkere wolken, de ruisende zee, licht en veel duister.

Voeg hierbij de prachtige, tintelende zinnen vol originele beeldspraak en het is duidelijk waarom De zwaartekracht van liefde diepe indruk maakt.

Het laatste wat we van Jim horen is zijn verzuchting: 'Wat zou me aan de wereld verbinden als het geen touw was, als het niet een liefde was? Maar zoiets is er niet, is er nooit geweest.' Zo'n zin maakt dat het boek nog dagenlang door je hoofd blijft dwalen en dat maakt een boek tot Literatuur.