Recensie: De truc RECENSIE

Kaddesj voor een goochelaar.

Het is 2007 als de tienjarige Max Cohn en de bijna negentigjarige Mosche Goldenhirsch elkaar in Los Angeles ontmoeten. Twee levens, twee werelden. Ogenschijnlijk heel verschillend, maar in De truc weet auteur Emanuel Bergmann de verbinding bijna moeiteloos te leggen.

Mosche wordt in 1919 geboren, als zoon van Rifka en Rabbi Laibl. Laibl kan de biologische vader niet zijn, want hij was afwezig door de Eerste Wereldoorlog, maar hij gedoogt Mosche totdat Rifka sterft. Daarna neemt de vijandigheid ten opzichte van zijn zoon, onder invloed van drank, snel toe. Op zekere dag, in 1934, neemt de slotenmaker - (de biologische vader van Mosche)- de jongen mee naar het circus. Diep onder de indruk besluit Mosche zijn thuis in de steek te laten en het circus achterna te gaan. Kort buiten Dresden vindt hij het circus en sluit hij zich aan om zich over te geven aan een wereld vol illusies, in een tijd dat de echte wereld in brand lijkt te staan. Om zijn dromen waar te kunnen maken, zet hij eerst zijn joods-zijn van zich af: een daad waarmee hij zijn vader voorgoed van zich vervreemdt.

Max is tien als zijn ouders het voornemen hebben om te scheiden. Hij klimt uit zijn slaapkamerraam en gaat op zoek naar de grote illusionist Zabbatini, die vast over voldoende toverkracht beschikt om zijn ouders bij elkaar te laten blijven. In een bejaardentehuis ontmoeten de twee elkaar: de één vol geloof in het onmogelijke en de ander verbitterd, zonder illusies: “(...) het eenzame relict van een allang vergane tijd.” Langzaam, maar zeker ontvouwen zich de levens van Mosche, Julia en Rosl Cohn en wordt duidelijk op welke manier ze met elkaar verbonden zijn.

De truc, de debuutroman van Emanuel Bergmann, is een sprookjesachtig en zeer beeldend beschreven verhaal over zware thema's als: de kwetsbaarheid van het leven, het verlangen ergens bij te horen, verraad en bedrog en de wens om het bestaan maakbaar te laten zijn. Tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog, die niet nadrukkelijk aanwezig is, maar intussen wel de levensverhalen bepaalt, geeft Bergmann het verhaal op een interessante manier vorm. De tegenstellingen die hij hanteert maken het boek boeiend. Het kinderlijke perspectief van Max, die nog droomt dat alles kan, maar die tegelijkertijd vroegwijs lijkt te zijn: “Hij begreep dat oude mensen wonden hadden die je niet zag” conflicteert mooi met de oude illusionist Mosche, die alle illusies kwijt is geraakt en poogt om zichzelf van het leven te beroven door de gaskraan (!) open te zetten.

Ondanks de soms moeilijke thema's wordt het boek nergens te zwaar. De keuze voor een alwetende verteller en een discontinue vertelsituatie zorgen ervoor dat de lezer een zekere afstand krijgt tot het verhaal. Daarnaast weet Bergmann akelige dingen op een humoristische, maar treffende toon te vertellen, waardoor het verhaal licht blijft en af en toe neigt naar een Young Adult. Jammer genoeg zijn de plotwendingen soms wat vergezocht en teveel 'bedacht' en is het slot aan de zwakke kant (het is geen film, dus het mag best anders aflopen), maar dat doet allemaal geen afbreuk aan dit prima debuut van Emanuel Bergmann. Het mini-college over de geschiedenis van de goochelkunst is een leuke toegift, die het boek een extra laagje geeft.