Recensie: Zorgen voor het gezin RECENSIE

Lijvig, maar realistisch

'Een kille vrouw is een defecte vrouw.' In Zorgen voor het gezin zet Kristina Sandberg het leven van de sociaal hogerop geraakte Maj voort nadat ze het startte in Leven tot elke prijs. In een lijvige tweede deel van de trilogie beschrijft ze Majs leven als huisvrouw en moeder en zorgt ze voor vertwijfeling. Enerzijds beschrijft ze een prachtig, voor velen invoelbaar verhaal. Anderzijds hanteert ze een ultra laag verhaaltempo en zorgt ze met haar schrijfstijl voor een onaantrekkelijk, té lijvig verhaal.

Het is 1940 wanneer Tomas besluit hulp te zoeken om van zijn alcoholverslaving af te komen. Zijn vrouw Maj en zijn dochter Anita verblijven die periode bij Ragna, de zus van Maj. Tijdens de behandeling besluit Tomas in dienst bij het leger te gaan. Wanneer de Tweede Wereldoorlog begint, en Tomas opgeroepen wordt, blijft de opnieuw zwangere Maj samen met Anita achter. In korte tijd verliest Maj haar moeder, vader en krijgt ze een tweede kind. Zonder de volle steun van Tomas dient zij te laveren in de steeds veranderende wereld. Wanneer haar beste vriendin, Vera, dan ook nog wegvalt lijkt Majs leven geen enkel lichtpunt meer te bevatten. Echter, zoals het een goede vrouw betaamt: Maj zal sterk zijn en niet opgeven.

Vanaf de eerste bladzijde is het verhaal in Zorgen voor het gezin complex en tegelijkertijd intrigerend. Middels een onbeduidende verteller, die zowel Majs gedachten kan volgen als commentaar geeft op haar handelen en haar denken, vertelt Sandberg haar verhaal: 'Waarom kun je haar niet kalmeren en bij je nemen? Dat is toch je werk.' Extreem lange zinnen – op stream of consciousness-achtige wijze- , waarbij indirecte dialogen, handelingen, vertellerscommentaar én gedachtegangen samenkomen voeren daarbij de boventoon: 'Maar Anita's gezicht als Henrik haar ten dans vraagt – arme jongen – je moet, Anita, fluistert hij – hoewel hij ook wel inziet dat geen van beiden weet hoe je je op een dansvloer moet gedragen.' Het gevolg is een complex werk, waarbij het gevoel van eenzaamheid dat Maj bij zich draagt uiterst gedetailleerd overgebracht wordt. Zelfs als lezer word je sip van de leefsituatie van Maj. Als geen ander laat Sandberg Majs onmacht zien en toont ze het leven van een bijna-alleenstaand moeder met twee jonge kinderen: je doet het nooit goed genoeg. Je wordt geleefd. Versterkend daarbij is het continu gehanteerde indirecte dialoog. Bijna nergens gaat Maj het directe gesprek met iemand aan; haar eenzaamheid wordt op alle manieren duidelijk.

Tegelijkertijd bespreekt Sandberg in Zorgen voor het gezin diverse realistische dilemma's. Gedetailleerd en met uiterste precisie geeft ze weer hoe Maj, als hogere vrouw, laveert in een wereld waarin van alles van haar verwacht wordt. Hoe goed Maj alles ook voor elkaar heeft, ze blijft ongelukkig en haar lichaam vertelt haar dat. Om zich een beetje te kunnen redden in de veeleisende maatschappij ontwikkelt Maj een begrijpelijke vorm van controledrang. Sandberg blijft met deze beschrijvingen en deze thema's dicht bij de lezer. Op die manier weet ze perfect in beeld te brengen wat er speelt in de samenleving van de twintigste eeuw.

Helaas gooit de bijzondere verteltrant van Sandberg al vrij snel voor problemen. Vanaf de eerste hoofdstukken ligt het verteltempo in Zorgen voor het gezin uiterst laag. Waar dit in eerste instantie geen probleem lijkt, zorgt dit naarmate het verhaal vordert wel degelijk voor enkele strubbelingen. Diverse dagen uit Majs leven worden heel gedetailleerd en traag besproken, terwijl andere periodes compleet overgeslagen worden. Een aantal gebeurtenissen krijgen veel aandacht, terwijl andere gebeurtenissen louter genoemd worden. Dit zorgt in combinatie met de steeds indirecte weergave van gedachten en dialogen, voor een traag, soms zelfs fragmentarisch geheel. Als lezer kom je steeds verder van Maj af te staan. Haar verdriet en haar pijn kunnen de lezer niet echt meer raken. Dit gecombineerd met een deprimerend, emotieloos verhaal vol dood, waarin ogenschijnlijk geen enkel levenslicht te vinden is, zorgt voor een geheel waarbij de lezer zich soms door de hoofdstukken heen moet worstelen.

Toch lijkt dat worstelen ergens goed voor te zijn. Tegen het einde van Zorgen voor het gezin kijkt de lezer terug op een bijzonder, lijvig boek met een experimentele verteltrant en een realistisch verhaal: meer dan 11 jaar van Majs leven. Niet altijd even boeiend, niet altijd even vrolijk, maar wel realistisch.