Recensie: Door het vuur RECENSIE

'Maar zoals water een brandende lucifer dooft, zo sloot de rest van de wereld het feit van zijn afwezigheid af, sloot het af en holde verder.' Een vrij emotieloze weergave, vol beeldspraak vormt de bijzondere start van Door het vuur van Jenny Valentine: Iris' vader is dood en wordt gecremeerd. De cover bevat lovende woorden: 'Een gedurfd en briljant verhaal over liefde, leugens en verlossing.' En die lovende woorden zijn waar. Door het vuur ís gedurfd en – misschien bijna – briljant.

Na in korte introductie waarin Iris vertelt dat vader Ernest dood is, keert ze terug naar een periode voor de dood van haar vader. Ze vertelt dat ze tot een paar weken voor zijn dood, ze hem nog nooit écht had ontmoet. Dan, plotseling, zoekt hij contact met haar, haar moeder Hannah en haar stiefvader Lowell. Hij gaat dood en wil voor die tijd nog spreken met zijn echte dochter. Moeder Hannah, die diep in de schulden zit, ziet meteen een uitweg: Ernest is rijk en zij kan zijn geld krijgen. Samen met haar man en met Iris reist ze af naar de woning van Ernest.

Door het vuur wordt interessant door alle bijzondere personages in het verhaal. Stuk voor stuk zijn ze opvallend, sociaal onaangepast of niet. Zowel Hannah als Iris als Iris' vriend Thurston valt op, geen van allen vervult een stereotiepe rol. Iris lijkt de – in haar moeders ogen – tegendraadse puber en is in alles het tegenovergestelde van lijkenpikker Hannah: 'Van alles in dit huis. Zodat we weten wat ons toekomt als hij doodgaat.' Echter, ze is niet gelukkig met haar leven en dat uit zich in een fascinatie voor vuur. Het maken van vuurtjes vormt voor haar een uitweg, een verdringing van de pijn. Tegelijkertijd zoekt ze haar heil bij de bijzondere Thurston, een zwerver, een kunstenaar. Samen gaan ze de meest bijzondere uitdagingen aan en proberen ze de essentie van het leven te vinden.

Hannah daarentegen lijkt in veel dingen een perfecte vrouw. Echter, ze is zeer asociaal en harteloos. Valentine werkt haar typering zo consistent en goed uit dat Hannah bij elke lezer de nekharen overeind laat staan. Ze is kil, gaat keer op keer te ver en vertoont maatschappelijk onacceptabel gedrag. Echter, stilletjes is het ook haar personage dat intrigeert. Zeker in combinatie met de bijzondere Iris.  

Al deze personages laat Valentine laveren in een in de basis saai verhaal: de echte vader van Iris gaat dood en wil Iris nog een keer zien. Samen halen ze herinneringen op en Ernest vertelt Iris over zijn verleden. Ondertussen draaft moeder in kwestie als een lijkenpikker, een aasgier door huis. Nog voor Ernest is overleden, heeft zij 'de buit' al verdeeld. Tenminste, dat denkt ze.

Valentine weet vrijwel direct iets bijzonders van dit verhaal te maken. Prachtige vormen van beeldspraak, 'alles wat Ernest werkelijk dacht moet hij hebben platgestampt, verfrommeld als een auto in een pletmachine en het in de snelle blik hebben gepropt waarmee hij haar aankeek, een hele bibliotheek opgeslagen in een speldenknop', domineren een aantrekkelijk verhaal waarin Valentine bijzonder effectief gebruikmaakt van tijdsprongen. Naarmate het verhaal vordert krijgt de lezer meer informatie over de vuurfascinatie van Iris en ontdekken lezer én Iris gelijkenissen tussen Ernest en zijn dochter. Valentine wisselt de beeldende verteltrant af met gortdroge, emotieloze, passages. De naderende dood lijkt nergens zo 'simpel' als in het begin van Door het vuur en Iris' gedachtegang over haar moeder steekt ze niet onder stoelen of banken: 'Hoe verrot ze vanbinnen ook waren, ik moet toegeven dat Lowell en mijn moeder een mooi stel vormden en een verdomd goede entree maken.' Hoe verder het verhaal komt, hoe beter Iris haar vader leert kennen. Het gevolg is een emotioneler verhaal met een centrale rol voor de kunst, waar de beeldspraak alle ruimte krijgt. Zelf wanneer beeldend taalgebruik eigenlijk niet meer mogelijk is: 'Dood lijkt op dood.'

'Radix malorum est cupiditas.' Met een prachtig, en zeer verrassend slot, rondt Valentine Ernest, what's in the name, en Iris' leven af. Ze weet van een in de basis neutraal verhaal iets speciaals te maken, zonder ergens ook maar iets overdreven aan te zetten.