Recensie: In Kassel is niets wat het lijkt RECENSIE

Wie even lekker achterover denkt te kunnen hangen met In Kassel is niets wat het lijkt komt bedrogen uit. Enrique Vila-Matas schrijft met deze roman een ware uitdaging; wellicht wel een Mcguffin onder de Mcguffins. De roman is stilistisch sterk, bevat een scala aan hedendaagse onderwerpen, komt tot de essentie van kunst in elke vorm en vormt voor menig fantast een enorme uitdaging.

Vila-Matas beschrijft het verhaal van de Spaanse schrijver Enrique. Vanuit het ik-perspectief kijkt de lezer mee met deze schrijver, die geobsedeerd is door mcguffins:

'Om uit te leggen wat een mcguffin is, kun je zoals sommige mensen weten het beste gebruikmaken van een scène in een trein: 'Zou u me kunnen zeggen wat voor pak daar in het bagagerek boven uw hoofd ligt?' vraag de ene passagier aan de andere. De ander antwoordt: 'Ah, dat is een mcguffin.' Daarop wil de eerste weten wat een mcguffin is en de ander legt uit: 'Een mcguffin is een apparaat om leeuwen mee te vangen in Duitsland.' 'Maar in Duitsland zijn helemaal geen leeuwen,' zegt de eerste. 'Dan is dat daar geen mcguffin', antwoordt de ander.'

Enrique wordt uitgenodigd voor het kunstfestival in Kassel: Documenta. Zijn opdracht is dat hij elke dag in het Chinese restaurant Dschingis Khan in het openbaar zal schrijven. Enrique ziet er tegenop, maar is nieuwsgierig naar de avant-garde op het festival. Gedreven door zijn nieuwsgierigheid besluit hij te gaan en in september 2012 vertrekt hij naar Duitsland, Kassel.

Wanneer Enrique in Kassel aankomt, wordt hij bedolven onder verschillende kunstvormen en een scala aan onbekende talen. Hij wordt meegenomen door Boston, een van de organisatoren. De confrontatie met de kunstwerken, het verleden van Kessel en de huidige plaats van kunst in de maatschappij zetten Enriques leven op z'n kop. Langzaam komt hij tot de conclusie dat het schrijven bij het Chinese restaurant hem misschien kan helpen te herleven.

In alle opzichten is In Kassel is niets wat het lijkt bijzonder. Vanaf de eerste bladzijde beschrijft de ik-verteller uiterst gedetailleerd wat er in hem omgaat. Als lezer mijmer je eindeloos met Enrique mee en probeer je zijn gedachtegangen te volgen. Dat blijkt een ware uitdaging. De scheidslijn tussen waan en werkelijkheid is zeer dun en dat laat Vila-Matas ook in deze roman zien: 'Toen ik deze vurige scène liet voor wat hij was en terugkeerde naar de werkelijkheid, merkte ik eens te meer dat die toch vooral saai en eentonig was.' Geregeld worden de werkelijke gebeurtenissen gecombineerd met een – soms zeer impliciete – portie fantasie.

Wanneer Enrique in Kassel arriveert, wordt hij steeds meer met zichzelf, zijn innerlijk en zijn gedachtegangen geconfronteerd:

'Ik dacht diep na. Ik ben hier om te twijfelen. Ik weifelde. Ik ben hier om uit te zoeken welke logica er zit achter de uitnodiging om in Kassel een Chinees nummer te komen doen. Ik dacht diep na.'

Waar die gedachtegangen lange tijd goed te volgen en realistisch zijn, zijn ze tegelijkertijd bijzonder en bij vlagen uiterst ingewikkeld: 'ik ben in het bos en verdwaal mentaal in het dichte kreupelhout, vervolgens hoor ik de roep van een bosuil in het gebied naast het bos, en dan niets meer, helemaal niets; ik loop een open terrein op en zie dat Europa een levenloze vlakte is, en dan, wanneer ik heb geaccepteerd dat het ochtendgloren in nachtelijk duister is veranderd, meen ik in de verte een lied te horen; ik heb het als kind geleerd en zo nu en dan komt het terug, vooral nu ik oud begint te worden; het is een lied dat me van mijn stuk brengt, omdat het verkondigt dat er geen uitweg is: om uit het bos te komen moeten we Europa uit, maar om Europa uit te komen, moeten we het bos uit.

In Kassel is niets wat het lijkt bevat een prachtig web vol spinsels en verborgen kritiek. Helaas overheerst de tellende verhaalstijl, en missen de broodnodige dialogen. Vila-Matas bewandelt elke grens tussen waan en werkelijkheid en maakt het de lezer daarbij zeker niet gemakkelijk. In Kassel is niets wat het lijkt is een prachtige reis die doorzettingsvermogen en aandacht vraagt.

'Aanzien Kassel uitnodigde tot waanzin en de waanzin via kronkelende wegen vele mogelijkheden leek te bieden voor mijn Chinese logica, besloot ik het donkere vertrek deze keer te begroeten met het afschuwelijkste gezicht dat ik maar kon trekken.'