Recensie: De man zonder eigenschappen RECENSIE

Recensie: De man zonder eigenschappen - Robert Musil

'Zij behoorden duidelijk tot een bevoorrechte maatschappelijke laag, waren voornaam in hun kleding, houding en de manier waarop zij met elkaar praatten, droegen de beginletters van hun namen veelbetekenend in hun ondergoed geborduurd en tevens, dat wil zeggen niet naar buiten gekeerd maar wel in de lingerie van hun bewustzijn, wisten zij wie zij waren en dat zij in een hoofdstad en residentie op hun plaats waren. Stel dat zij Arnheim en Ermelinda Tuzzi zouden heten, wat echter niet klopt, want...'

Wellicht typeert deze zin De man zonder eigenschappen van Robert Musil het beste. De lijvige roman van bijna 1400 pagina's bevat een bijzondere schrijfstijl, waardoor het verhaal allesbehalve gewoontjes aandoet. Extreem lange zinnen met veel beeldspraak vertellen het verhaal van Ulrich, de man zonder eigenschappen. De roman van Musil werd in diverse delen gepubliceerd, waarbij het derde deel nooit voltooid zou raken: Musil overleed voortijdig. De roman wordt gerekend tot één van de grootste modernistische romans van de twintigste eeuw en won diverse prijzen. De lezer van de roman moet echter een enorme doorzetter zijn. De gekozen verhaallijn in combinatie met de gebruikte verhaalstijl maakt De man zonder eigenschappen tot een bijna ondoenlijke uitdaging.

Musil beschrijft het verhaal van Ulrich, de man zonder eigenschappen. Sinds enige jaren woont hij in zijn eigen kasteel in de stad zonder naam wanneer zijn vader klaar met hem is. Hij werkt niet en zijn vader is bang dat Ulrich straks niet meer voor zichzelf kan zorgen. Hij regelt voor zijn zoon een taak binnen de Paralellactie; het feest ter ere van het zeventigjarige leiderschap van de Oostenrijkse leider. Ulrich neemt plaats in het comité en ontwikkelt langzaam zijn visie op de wereld en de mensheid. Dit doet hij met bijzondere personages als jeugdvriend Walter en zijn vriendin Clarisse en Diotima, Tuzzi en Arnheim.

Het verhaal in De man zonder eigenschappen wordt zeer afstandelijk beschreven, middels een alwetende verteller. Dit veroorzaakt vrijwel meteen een soort barrière tussen de lezer en de personages. Hoewel dit voor het verhaal enigszins logisch lijkt, veroorzaakt het ook de eerste blokkade in de leesbaarheid van het verhaal. Dit wordt vergroot door het met recht te noemen moeilijke taalgebruik van de Duitstalige schrijver. Het verhaal wordt doorleefd van archaïsche woorden en wordt regelmatig omschreven in lange zinnen waarbij men bij de staart de kop niet meer weet: 'En omdat het bezit van eigenschappen een zeker plezier in hun werkelijkheid vooronderstelt, vergunt dat ons een blik op hoe iemand die ook tegenover zichzelf geen werkelijkheidszin kan opbrengen, onverwachts kan overkomen dat hij zichzelf op een goed dag als een man zonder eigenschappen ziet.'

Een tweede blokkade wordt gevonden in de door Musil vertelde verhaallijn. Het verhaal zit steengoed in elkaar, als gekeken wordt naar de verschillende boodschappen, maatschappijkritiek en de levenslijnen die aangehaald worden. Musil excelleert in het bij elkaar laten komen van verschillende levens en het gebruik van symboliek of filosofische gedachtegangen. De talloze uitweidingen gooien echter roet in het eten. Het verhaal verdwaalt bij elk genoemd personage opnieuw, waardoor het bij vlagen extreem moeilijk wordt de echte lijn te volgen.

Hoewel De man zonder eigenschappen goed geschreven is en in zekere zin messcherp tegenover de maatschappij staat ('Filosofen zijn dwingelanden die geen leger tot hun beschikking hebben en daarom de wereld aan zich onderwerpen door haar op te sluiten in een systeem.') blijft het voor mij een niet door te komen boek. Het probleem ligt vooral in de moeilijke schrijfstijl in combinatie met het verhaal vol uitstapjes en zwerftochten in ongebonden gedachtegangen. Ook de wetenschap dat dit de roman bijzonder en uniek maakt, kon mij niet helpen. De man zonder eigenschappen bleef helaas voor mij onvoltooid.

​Recensie: De man zonder eigenschappen - Robert Musil