Recensie: Tsjip/De Leeuwentemmer RECENSIE

Recensie: Tsjip/De Leeuwentemmer – Willem Elsschot

Tsjip/De Leeuwentemmer zijn twee aansluitende romans door Willem Elsschot, een pseudoniem voor Alphonsus Josephus de Ridder. De eerste stamt uit 1934, de tweede uit 1940. Deze zijn nu samen opnieuw uitgebracht met een nieuw nawoord door Koen Rymenants.

Tsjip is grotendeels autobiografisch; Elsschot’s alter ego Frans Laarmans verteld over de periode waarin zijn dochter Adèle zwanger raakt van een Poolse medestudent, het ouderlijk huis verlaat en een zoontje krijgt, genaamd Jan. Het tweede boek, De Leeuwentemmer, gaat over de problemen die spelen tussen Adèle en haar man, Bennik, en over de band tussen Frans Laarmans en zijn kleinzoon, die hij liefkozend Tsjip noemt vanwege de enthousiaste eerste reactie van het jochie op de mussen in de tuin.

Wat opvalt tijdens het lezen van Tjsip/De Leeuwentemmer is Elsschot’s gebruik van beeldspraak. Hij gebruikt veel vergelijkingen en metaforen die gelinkt zijn aan het thema strijd. In Tsjip piekert de hoofdpersoon over een ‘aanvalsplan’ om de Poolse vriend van zijn dochter naar zijn bedoelingen te vragen, en wanneer hij gespannen met zijn gezin aan tafel zit, klinken de geluiden die de vorken en lepels maken als ‘wapengekletter’. Elsschot’s beeldspraak geeft de situatie een soort afstandelijkheid; Laarmans lijkt eerder een generaal die probeert een militaire operatie in goede banen te leiden dan een betrokken vader die zijn gezin draaiende probeert te houden. Echter, het is juist die afstandelijkheid die maakt dat zijn emoties heel oprecht overkomen. Ondanks zijn zakelijkheid merk je dat hij oprecht van zijn gezin houdt en dat hij zijn best doet om een goede vader en echtgenoot te zijn, en dat is mooi om te lezen.

Verder bevatten beide romans een flinke dosis humor en zelfspot; de manier waarop Elsschot de kleine ruzietjes tussen Laarmans en zijn vrouw heeft opgetekend is zó ontzettend herkenbaar dat je er wel om moet grinniken. Elsschot’s taalgebruik zal voor sommigen wel een beetje wennen zijn, aangezien de boeken al heel wat jaartjes geleden zijn geschreven; hij gebruikt veel woorden en uitdrukkingen die we tegenwoordig eigenlijk niet of nauwelijks meer gebruiken. Zo geeft hij aan dat hij ‘gaarne’ in zijn ‘hemdsmouwen’ rondloopt wanneer hij thuis is, en dat het ‘souper wordt verwerkt’ wanneer zijn vrouw bezig is in de keuken. Wat wel heel handig is, is dat achterin het boek een lijst staat met aantekeningen waarbij woorden en uitdrukkingen die wellicht niet iedereen kent staan uitgelegd. Tip: de lijst is ook een leuk extraatje om nieuwe woorden en uitdrukkingen aan je vocabulaire toe te voegen, want zeg nou zelf, een uitdrukking als ‘soep inschieten’ – soep ‘naar binnen lepelen’ – is toch een pareltje?

Al met al is Tsjip/De Leeuwentemmer een vertederend tweeluik vol humor, beeldspraak en met een heel fijn poëtisch randje. Laarmans is een gevoelig personage, en je kan als lezer eigenlijk niet anders dan een klein beetje verliefd worden op deze ietwat onbenullige pater familias die altijd achter zijn gezin blijft staan.

Recensie: Tsjip/De Leeuwentemmer – Willem Elsschot