Recensie: Zwart RECENSIE

Recensie: Zwart – Vamba Sherif en Ebissé Rouw

“Het is onze verwachting én onze hoop dat door deze bundel het Nederlandstalig literaire landschap voorgoed zal veranderen.” Dat schrijven samenstellers Vamba Sherif en Ebissé Rouw in de inleiding van Zwart. In deze bundel verhalen brengen zij auteurs samen die wonen in Nederland en Vlaanderen, en allemaal hun wortels hebben in Sub-Sahara Afrika. Sommigen zijn hier gekomen als asielzoeker of student, anderen zijn kind van Afrikaanse ouders. Wat ze gemeen hebben, schrijven Sherif en Rouw, is dat er binnen het Nederlandse taalgebied nog te weinig geluisterd wordt naar hun geluid. Met Zwart maken ze daarmee een aardig begin.

De fictie en non-fictie verhalen in de bundel zijn enorm divers en veelal kort, wat het boek makkelijk doorbladerbaar maakt. Het ene moment word je deelgenoot van de jeugdherinneringen van Nozizwe Dube over het leren van Nederlands. Vervolgens mijmert Hélène Chistelle Munganyende over een Nederlandse editie van Afropunk. En daarna lees je voor het fictieve korte verhaal Flamboyante bomen van Sherif. Het is soms even schakelen. Zowel de fictie als de non-fictie is veelal geschreven in de ik-persoon en zo voelen veel van de bijdrages als beschrijvingen van persoonlijke ervaringen – ondanks de genreaanduidingen in de inhoudsopgave.

Maar dat persoonlijke geluid is wel meteen de kracht van Zwart. De lezer wordt meegenomen in ervaringen van de auteurs, die zich Nederlander (of Vlaming) voelen, maar tegelijkertijd een spanning ervaren met hun ándere culturele achtergrond. Hoe het voelt als je een reis in een overvolle trein zonder dat er iemand naast je komt zitten, zoals Kiza Magendane ‘negrofobie’ verwoordt. Hoe Olivia U. Rutazibwa op haar eerste werkdag als onderzoeksassistent verwelkomd werd als de schoonmaakster. Of hoe, na een val op het schoolplein, de klasgenootjes van Dalilla Hermans met interesse keken naar haar wit-geschaafde huid.

Persoonlijk wordt het ook voor de lezer, bijvoorbeeld als wordt stilgestaan bij taalgebruik en de nuances in onze taal. Denk hierbij aan de aanduiding ‘wit’ of ‘blank’. En wat zeg je eigenlijk als je het over een ‘halfbloedje’ hebt – en vooral: hoe komt dit over? Met Zwart mengen Sherif en Rouw zich dan ook duidelijk in de actuele discussie over racisme in Nederland. Ze geven de jonge auteurs in hun bundel een podium om hun stem te laten horen. Een geluid dat soms nog wat moet rijpen, maar dat ook nu al maakt dat je als lezer een stukje bewustwording opdoet – en dat nieuwsgierig maakt naar het vervolg.

Zwart – Vamba Sherif en Ebissé Rouw