Recensie: De ziekte van Lodesteijn RECENSIE

Recensie: De ziekte van Lodesteijn – Lévi Weemoedt

Lévi Weemoedt, pseudoniem van Izaäk Jacobus van Wijk, schetst in De Ziekte van Lodesteijn een tragikomisch portret van een docent die zichzelf probeert te handhaven op een school waar men druk aan het moderniseren is. En daar heeft Lodesteijn een beetje moeite mee. Hoewel hij zijn best doet om zich aan te passen, wil het niet echt lukken en raakt hij een beetje ontregeld. Vervolgens zorgt een ‘wegraking’ tijdens een bezoek aan de V&D er ook nog eens voor dat hij in de medische mallemolen terechtkomt, waarna talloze lichamelijke en psychologische onderzoeken volgen. Lodesteijn is van mening dat niet hij, maar het systeem – zowel het schoolsysteem als het medische circuit – ’ziek’ is; het klopt niet, het werkt niet naar behoeven, en de mensen waar het om draait – de leerlingen en de patiënten – worden niet gehoord.

Een schrijnend voorbeeld van de absurde situaties waar Lodesteijn mee te maken krijgt op school – en waaruit duidelijk naar voren komt hoe idioot en niet-functionerend het schoolsysteem daadwerkelijk is – is wanneer Lodesteijns Gazelle aan het eind van de dag ineens foetsie is: ‘Het is een onschuldige fiets!’ riep hij wanhopig, ‘die niets met de school te maken wil hebben!’ Het antwoord van de conciërge is een zeer pakkende illustratie van de ongeïnteresseerde houding die bijna kenmerkend lijkt voor Lodesteijns collega’s in Weemoedts roman: ‘U moet wel vlug zijn,’ [...] ‘ik ga zó afsluiten, voor mij is het weekend.’ Minstens zo erg is rector Persijn, die juist té begaan is met de school, maar dan vooral met het bewaren van de orde. Hij blijkt degene te zijn geweest die Lodesteijns fiets heeft laten verwijderen, omdat deze in de weg stond. Het is slechts één van de vele incidenten in de roman waardoor je als lezer last krijgt van plaatsvervangende schaamte voor de situatie in het onderwijs. Het lijkt alsof Lodesteijn de enige is die écht begaan is met de leerlingen. In die zin is Weemoedts roman een duidelijke aanklacht tegen het onderwijs in de jaren ‘80; alle misstanden komen aan bod. Hetzelfde geldt voor de misstanden in de gezondheidszorg. Rector Persijn vertoont veel overeenkomsten met dokter De Keijzer, de internist die net zo aan regeltjes en voorschriften hecht als het schoolhoofd.

Bijzonder is wel dat De Ziekte van Lodesteijn geen klaagzang is geworden, maar juist een hele droogkomische roman. Je krijgt als lezer echt medelijden met die arme Lodesteijn – meer dan eens schoten de woorden ‘ach gut, de stakker’ tijdens het lezen door mijn hoofd – en het is tegelijkertijd sneu en grappig om te lezen hoeveel ellende hij op zijn bordje krijgt in de periode die door Weemoedt wordt beschreven. Lodesteijn is in essentie een eenling die geen grip lijkt te krijgen op alle veranderingen in de maatschappij. Een beetje verloren en verward, maar daardoor juist een aandoenlijk en sympathiek personage. De andere personages, waaronder rector Persijn en dokter De Keijzer, zijn vrij vlak, maar voor deze roman is dat eigenlijk niet meer dan passend; het zijn stijlfiguren die vooral dienen om het leed van Lodesteijn te versterken. Al met al is De Ziekte van Lodesteijn een satirische maar toegankelijke roman. Het is een roman die je aan het denken zet over onze huidige maatschappij, ook al speelt het verhaal zich af in de jaren ’80. Want ja, misstanden in het onderwijs en in de gezondheidszorg zijn – helaas – van alle tijden. 

Recensie: De ziekte van Lodesteijn – Lévi Weemoedt