Recensie: Het dwaallicht RECENSIE

Recensie: Het Dwaallicht – Willem Elsschot

Het Dwaallicht uit 1946 is het laatste boek dat van de Vlaamse auteur Willem Elsschot, pseudoniem van Alfons de Ridder, verschenen is. De novelle is eind vorig jaar opnieuw uitgegeven in een modernere vertaling en met nawoord van schrijver Jamal Ouariachi.

In ongeveer 75 pagina’s beschrijft Elsschot de zoektocht door een nachtelijke Antwerpen naar Maria van Dam, wonend op Kloosterstraat 15.  De tocht begint wanneer de hoofdpersoon, Frans Laarmans, besluit om eens niet naar zijn stamkroeg, maar rechtstreeks naar huis te gaan. Bij de halte van zijn tram ontmoet hij drie Afghaanse zeelieden die op zoek zijn naar een zakkennaaistertje dat die dag bij hen aan boord was. Ze heeft enkel een kartonnetje met haar naam en adres achtergelaten, maar aangezien de stad hen onbekend is, zouden ze niet weten waar ze haar moesten zoeken. Uit medelijden ziet Frans ervan af om zijn tram naar huis te pakken en besluit hij de drie mannen te helpen om het geheimzinnige naaistertje te vinden.

Ondanks dat het verhaal ruim 70 jaar oud is, is het verrassend actueel. Het beschrijft de voorzichtige kennismaking tussen twee culturen: een westerling versus drie oosterlingen; een christen tegenover drie moslims. Een onderwerp dat ook in onze huidige maatschappij speelt. Deze verschillende culturen zorgen ervoor dat er zich mooie gesprekken ontspinnen, over allerlei facetten van het leven, waaronder religie.

Wat betreft woordkeus had Het Dwaallicht in deze tijd niet meer geschreven kunnen worden, zonder op een hoop verontwaardiging te stuiten. Zoals de tijdsgeest van de jaren ’30 en ’40 betaamt, kwam men toen nog niet of nauwelijks in contact met mensen van buitenlandse komaf. Je merkt dat alle Vlamingen in het verhaal erg wantrouwend staan tegenover de drie Afghanen en hen niet graag willen helpen. Woorden die nu als racistisch worden beschouwd, werden volop gebruikt in het verhaal: “‘Kijk, drie rijstkakkers.’ En ze wijst naar de straat. Waarachtig, als ik buitenkom en mijn kraag opzet voor een drafje naar de tram toe, wordt mijn aanloop gehinderd door drie zwartjes die mij de weg versperren. Bemanning van een Indiëvaarder, zoals men ze hier meer ziet drentelen. “

Zoals uit bovenstaand citaat blijkt passen deze woorden echter bij de taal waarin het hele boek is geschreven. Het is dan ook goed dat deze woorden niet zijn verdwenen bij deze nieuwe uitgave. Het taalgebruik is vergeleken met eerdere drukken iets gemoderniseerd, maar alsnog moet je bij sommige zinnen even goed nadenken wat er wordt bedoeld. Vlaamse woorden in combinatie met verouderd taalgebruik maken het boek niet altijd gemakkelijk om te begrijpen.

Je kan Het Dwaallicht lezen als een simpel, kort verhaaltje over vier mannen die ’s nachts door Antwerpen heen zwerven. Als je echter zoekt naar een diepere laag en alle verwijzingen naar bijvoorbeeld het christendom opmerkt, krijgt het verhaal een andere dimensie. Het is een fijn literair verhaal, maar verwacht geen spannend plot of flitsende gebeurtenissen. Het boek kabbelt rustig voort en dat geeft je de kans om het eens met andere ogen te bekijken. Ik geef het boek drie hartjes.

Recensie: Het Dwaallicht – Willem Elsschot